Ondernemingsraad: de hervonden liefde voor een oude vlam

De strijd tegen het (buitenlandse) grootkapitaal in de vorm van activistische aandeelhouders en vijandige overnemers laat de oude ‘liefde' tussen de medezeggenschap en het bestuur weer opbloeien. Helaas is deze hernieuwde aandacht voor de ondernemingsraad schone schijn. Het bastion van het geïnstitutionaliseerde overleg tussen werknemersvertegenwoordigers en leiding brokkelt af. Deels komt dit door doelbewuste maatregelen om de medezeggenschap bij internationale besluitvorming buiten spel te zetten.

Valt het u ook zo op dat de ondernemingsraad tegenwoordig niet te klagen heeft over de aandacht die hij krijgt in de bestuurskamer van ondernemend Nederland? In de stroom van liefdesverklaringen aan het Rijnlandse model gaat tegenwoordig de genegenheid voor deze puur Hollandse vorm van participatie hand in hand. Of het nu bij Stork of ABN Amro is, de bestuursleden van 's lands grote concerns staan zij aan zij met hun ondernemingsraden om de paralelle belangen te verdedigen. Van de weeromstuit omarmen de topmanagers ineens het stakeholdermodel en wijzen zij op het belang van werkgelegenheid.

Het kan verkeren. In de afgelopen jaren hebben veel multinalionals juist geprobeerd om de medezeggenschap buiten spel te zetten via de invoering van de zogenaamde Nederland-constructie. Door de Nederlandse activiteiten in een aparte tussenholding onder te brengen hoeven zij internationale besluiten niet meer voor te leggen aan de Nederlandse medezeggenschap. De OR heeft immers niet langer de CEO als formele gesprekspartner, maar de ondergeschikte landenmanager op Nederlands niveau. De medezeggenschap over de écht belangrijke beslissingen met internationale impact gaat verloren, omdat die beslissingen op een hoger niveau worden genomen. Dat lijkt logisch, maar wreekt zich nu. De OR kan alleen een handige bondgenoot zijn in de strijd met opdringerige aandeelhouders wanneer de internationale component ook onderdeel uitmaakt van zijn adviesrecht.

Is het effect van de Nederland-constructie voor de medezeggenschap een doelbewuste actie om de OR buiten spel te zetten of een onbedoeld neveneffect? Ik vrees dat het hier gaat om een doelbewust neveneffect. Wanneer de OR even niet oplet is hij zijn positie kwijt. Een goed convenant over medezeggenschap bij strategische besluitvorming is vaak het gekozen redmiddel. Gezien de recente ontwikkeling op de overnamemarkt doen ondernemingen er goed aan om eens te checken hoe de medezeggenschap in hun bedrijf eigenlijk geregeld is…