Innovatief samenwerken tussen organisaties en tussen organisaties en zelfstandigen (1)

Organiseren is ‘het laten samenwerken van mensen en middelen gericht op het realiseren van een gezamenlijk doel’. Innovatief organiseren gaat dus ook over innovatief samenwerken tussen organisaties want bij het realiseren van het doel zijn altijd mensen en middelen nodig van zowel binnen als buiten de eigen organisatie. In dit artikel spitst innovatief organiseren zich toe op de samenwerking met partijen buiten de eigen organisatiegrenzen. In deel 1 behandel ik de noodzaak van samenwerking, de verschillende vormen van samenwerking en de samenwerking in de R&D en innovatie-fase en in deel 2 de samenwerking in de exploitatie-fase, de algemene succesfactoren voor samenwerking en enkele algemene conclusies.

Om succesvol te blijven, moeten organisaties continu innoveren. Niet alleen in producten en diensten, maar ook in de wijze waarop het werk georganiseerd wordt (‘sociale innovatie’). Het samenwerken met andere organisaties, en het samenwerken met zelfstandigen, is onderdeel hiervan. Uit onderzoek van professor Volberda blijkt dat sociale innovatie gestimuleerd kan worden door actief samenwerking met derden op te zoeken:

- Initiatieven nemen voor externe kennisuitwisseling waardoor snel herkennen van nieuwe kennis en externe inzichten en deze intern toepassen (hoog kennisabsorptievermogen);
- Visionair leiderschap met heldere en uitdagende visie die samenwerking en kennisuitwisseling stimuleert. Visie op gehele waardeketen waarin de organisatie actief is;
- Cross-functionele (en cross-organisationele) samenwerking in teams;
- Opzetten van en deelnemen in externe netwerken en strategische kennisallianties;
- Samenwerking en kennisdeling met klanten, leveranciers en externe stakeholders.

Volberda noemt het ‘formaliseren van alliantiemanagement’ zelfs een kerncompetentie die organisaties verder moeten ontwikkelen.

Vormen van samenwerking

Voordat we kijken naar de succesfactoren van innovatief alliantiemanagement, wil ik eerst de verschillende vormen van samenwerking behandelen. Vormen van samenwerking kunnen onderscheiden worden naar de mate van financiële en juridische vervlechting:

Vorm 1: Eenmalige, zakelijke transacties
Vorm 2: Intensieve contractuele en relationele samenwerking (organisatorische vervlechting op specifieke onderdelen of functies)
Vorm 3: Langdurige samenwerking in gezamenlijke rechtsvorm, bijvoorbeeld deelneming of joint-venture (organisatorische vervlechting van business-unit)
Vorm 4: Samengaan van organisaties door fusie of overname waardoor één organisatie ontstaat (volledige organisatorische vervlechting)

Overigens gelden deze vormen van samenwerking zowel voor de samenwerking tussen twee (of meer) organisaties als voor de samenwerking tussen een organisatie en een (groep van) zelfstandige(n).

Innovatieve samenwerking kenmerkt zich door flexibiliteit met snel wisselende allianties waarbij per situatie beoordeeld wordt wat de toegevoegde waarde van samenwerking is. Dit artikel richt zich daarom vooral op de ‘intensieve contractuele en relationele samenwerking’ (Vorm 2).

Bij de verdere uitwerking onderscheid ik de samenwerking in de ‘R&D en innovatie’-fase en samenwerking in de ‘exploitatie’-fase.

R&D en innovatie fase

Bij samenwerking op het gebied van Research & Development (R&D) en innovatie gaat het vooral om gezamenlijk onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën of nieuwe producten en diensten. Deze samenwerking richt zich op de fase vóór productie en marketing en speelt zich dus af in het begin van de life-cycle van een product of dienst. In deze fase is nog geen sprake van directe concurrentie met andere producenten, leveranciers of afnemers. Belangrijke doelen van samenwerking in deze fase zijn: het delen van kosten en risico’s, de uitwisseling van ideeën, combineren van verschillende competenties en elkaar inspireren.

Bij innovatieve samenwerking draait het vooral om het delen van kennis want in de nieuwe economie geldt: “kennis delen is kennis vermeerderen”. Binnen veel organisaties wordt dit langzamerhand wel onderkend, maar daadwerkelijk kennis delen buiten de organisatie wordt vaak nog gehinderd door denken vanuit de oude economie (bescherming met patenten en copyright). Dat lijkt ook logisch: waarom zou je kennis weggeven als je daar zelf veel geld in geïnvesteerd hebt? Toch is dit oud denken: in de nieuwe economie blijken de voordelen van kennis delen groter dan de nadelen. Het delen van kennis wordt natuurlijk gemakkelijker met ‘trusted partners’ waarmee in de loop van de tijd een relatie van vertrouwen en wederkerigheid is opgebouwd. Bij innovatief alliantiemanagement streven organisaties dan ook bewust naar de opbouw van kringen van ‘trusted partners.

Dit is het eerste deel van mijn artikel over Innovatief Samenwerken. Het tweede deel volgt binnenkort. Daarnaast heb ik onlangs een artikel gepubliceerd over samenwerking door organisaties op de arbeidsmarkt. Dat artikel kunt u hier lezen.