Inburgeringscursus voor managers

Voor mijn werk lees ik veel managementboeken. De meeste boeken die ik lees, heb ik zelf ergens gevonden. Soms stuurt een uitgever mij een nieuw uitgekomen managementboek. Zo heb ik nu het boek ‘Inburgeringscursus voor managers’ (2016) van Joop Swieringa gelezen.

Volgens Swieringa “Mag je pas iets veranderen als je weet waarom iets is zo als het is”. Dat is dan ook de rode draad in dit boek: een beeld schetsen van de huidige veel gebruikte ‘managementtaal’ - en dat is niet best - om vanuit dit inzicht te zorgen voor initiatieven voor verbetering.

Het boek gaat dus over ‘managementtaal’, over de manier waarop managers praten. Managers die ‘communiceren’ in plaats van praten met hun medewerkers, die ‘motiveren’ in plaats van opdrachten geven en die geen problemen zien, maar alleen ‘uitdagingen’. Dit boek vertelt de oningewijden over de geheimen van deze managementtaal en met alles wat daar aan opvattingen, gedachten, regels en codes achter en onder zit.

De inburgeringscursus, die het boek wil bieden, heeft tot doel u in te wijden in de taal en daarmee het gedachtegoed van het management in (grote) organisaties. Taal is namelijk belangrijk want taal sluit bepaalde mensen in (de ingewijden) en taal sluit andere mensen uit. Als je de taal spreekt van de manager dan hoor je erbij en anders niet. Daarom nemen veel medewerkers die graag manager willen worden ook zo snel de taal van de zittende managers over.

“Alle managementtaal is verdoezeltaal”, stelt Swieringa, taal om zaken weg te moffelen of te maskeren. Zo noemen we een ontslagronde niet bij zijn naam, maar spreken we over ‘reorganiseren’. Verdoezeltaal is “vluchten, vluchten uit de mensenwereld van relaties, emoties en gedoe naar de managementwereld van ratio, objectiviteit en logica”. Als u met een manager in gesprek bent, moet u zich dus steeds afvragen “wat zegt hij/zij nu eigenlijk?”. (Overigens worden volgens Swieringa opvallend weinig vragen, en al zeker geen goede vragen, gesteld in organisaties.) Managers zeggen vaak niet wat ze doen en ze doen niet wat ze zeggen. Daarom worden managers door hun medewerkers als onbetrouwbaar gezien.

‘Managen’ betekent letterlijk ‘beheersen’, volgens Swieringa. Managen is dus het proces van: “Onder controle houden, in bedwang houden en in je macht hebben. Meester zijn van en baas zijn over. Dat beheersingsdenken is voor iedereen die ergens meer dan gemiddeld verstand van heeft een uitgelezen kans om een managementpositie te veroveren.” En carrière maken doe je het snelst door de juiste managementtaal te spreken. Helaas met negatieve gevolgen voor alle betrokkenen:  “Managers sluiten elkaar op in een verbaal systeem van vanzelfsprekendheden. Ze houden elkaar gevangen in hun taal en blijven daardoor samen bureaucratie produceren die geen van allen eigenlijk wil”.

Swieringa vertelt hier zelf over in een filmpje met daarin ook enkele vragen om u zelf te testen.

“Verandermanagement is op dit moment misschien wel het meest gebezigde managementwoord.” Terecht stelt Swieringa de vraag of management en veranderen niet bijna synoniem zijn. “Bestaat er naast verandermanagement dan ook nog ‘gewoon’ management?”, verzucht Swieringa. Alles verandert en het aanpassen van de organisatie, dat is toch wat managers (zouden moeten) doen?

Taal bevestigt het verouderde denken over organisaties. Door de taal te veranderen kunnen we beginnen met organisaties te veranderen. Als we andere woorden gaan gebruiken, dan gaan we ook anders denken over mensen en samenwerken in organisaties. Uiteraard is het veranderen van onze taal alleen niet voldoende, maar echte verandering slaagt alleen als we ook onze taal veranderen.

In zijn boek geeft Swieringa dus uitleg over managementtaal. De titel is eigenlijk misleidend want hij houdt ons eerder een spiegel voor en hij ontmaskert ons misleidend taalgebruik. Swieringa wil met zijn boek bereiken dat we de huidige managementtaal niet langer gebruiken, maar eenvoudiger, eerlijker taal gaan gebruiken. Dat is nodig want het huidige taalgebruik is de oorzaak van het arrogante imago van managers en van veel bureaucratische ellende. Managers moeten gewoon weer gaan doen wat we zeggen en zeggen wat ze doen. En dat is een helder geformuleerde aanbeveling!