Het Cruciale Dialoogmodel

Om vragen of problemen op te lossen, maakt men het best gebruik van het Cruciale Dialoogmodel. Het model is vooral nuttig als leidraad bij het voeren van Cruciale Dialogen en voor de communicatie met anderen wanneer een Cruciale Dialoog dreigt mis te gegaan.

Het Cruciale Dialoogmodel is zoals reeds gesteld een toepassing van het creatief wisselwerkingsproces dat prachtig beschreven is in het boek van mijn vrienden Charlie Palmgren en Stacie Hagan ‘The Chicken Conspiracy’. Dit creatief wisselwerkingsproces, een duurzaam natuurlijk proces, werd ontdekt door de Amerikaanse filosoof en theoloog Henry Nelson Wieman en transformeert de huidige werkelijkheid in de gewenste toekomst.  Het is de bron van menselijke creativiteit en wordt door Wieman ook het “Creatieve Goed” genoemd.

Het Cruciale Dialoogmodel beschrijft de vier fasen van het creatief wisselwerkingsproces als volgt (figuur 1):

1. Communicatie: omvat enerzijds het met integriteit delen van Feiten, Waarnemingen en Objectieve Gegevens en anderzijds het nederig luisteren naar wat de ander te zeggen heeft.
2. Appreciatie: het ‘positief’ interpreteren van deze feiten door de boodschap te appreciëren, zowel wat gelijklopend is aan wat wij als ’waar’ ervaren, als wat verschillend is (door de filtering doorheen onze referentiekaders). Daarbij zet men zich volledig in om deze verschillen vruchtbaar aan te wenden teneinde te begrijpen en te leren.
3. Imaginatie: voorstelling van wat we werkelijk wensen te creëren teneinde de Doelen, Idealen en Gewenste Toekomst te kunnen bereiken.
4. Transformatie: het omzetten van de huidige situatie in de gewenste door het inzetten van Middelen, uitvoeren van Actieplan en Strategisch bewandelen van de Wegen.

Figuur 1: Beschrijving van de vier fasen van het Creatief wisselwerkingsproces

De eerste twee geven ons het broodnodige Inzicht in de Huidige Realiteit of de Vraag (het onderwerp, het probleem of de opportuniteit) en situeren zich aan de linkerkant van het Cruciale Dialoogmodel.
Aan de rechterkant van het model vinden we de laatste twee, waarbij de Keuze van de uit te voeren Acties wordt gemaakt, die leiden naar Transformatie, tenminste als we die keuze werkelijk honoreren en dus onverkort uitvoeren.
In het midden van het model staat niet alleen de vraag maar ook de complete mens, die worstelt met de vraag of het probleem (figuur 2). Hij wil namelijk die vraag of dit probleem oplossen. Dit heeft zin indien hij getroffen is door de vraag of het probleem. Is hij niet getroffen, dan is hij onverschillig en volgt er (meestal) geen Cruciale Dialoog.

De complete mens staat daar enerzijds met een gevoel van verbazing: “Hoe is het zo ver kunnen komen?” en anderzijds met een gevoel van spanning: “Wat kan ik eraan doen?” Omdat in een Cruciale Dialoog (meestal) meerdere mensen betrokken zijn, staan zij dus allen in het midden van het Cruciale Dialoogmodel. In het midden, de kern van het Cruciale Dialoogmodel staat dus de mens met al zijn kerneigenschappen: Intrinsieke Waarde, Kernwaarden, Kernkwaliteiten, Persoonlijk Doel, Persoonlijke Intentie en Persoonlijk
Engagement.

Figuur 2: Kern van het Cruciale Dialoogmodel

Naast het voorstellen van het model worden deze kerneigenschappen verder in dit hoofdstuk diepgaand beschreven. Het Cruciale Dialoogmodel wordt door ons ook wel het vlindermodel genoemd (figuur 3).
Hierbij vormen de zes kernelementen het lichaam van de vlinder:
– kop: de Intrinsieke waarde;
– borststuk: de Kernwaarden en de Kernkwaliteiten;
– achterlijf: het Persoonlijk Doel, de Persoonlijke Intentie en het Persoonlijk Engagement.

Aan het borststuk zitten twee paar vleugels. Het eerste paar (“binnenste”) vleugels bevat de acht basiscondities en het tweede paar (“buitenste”) vleugels de zestien handvatten of tools van het Cruciale Dialoogmodel.

Anders gesteld, elke fase omvat twee basiscondities en vier handvatten of tools. Deze zijn noodzakelijk om de volle potentie van de bewuste fase te kunnen behalen. Zo zullen de vier handvatten, stukken gereedschap of vaardigheden, wanneer ze ten volle aangewend worden, het gewenste gedrag en de positieve gewoontes binnen de bewuste fase institutionaliseren. Deze gewoontes van hun kant zullen uiteindelijk de basiscondities van de fase ondersteunen en versterken. Er is dus in elke fase een tweezijdig wisselwerkingsproces tussen de condities en de vaardigheden.
Zoals een vlinder zijn vleugels nodig heeft om te vliegen, dienen wij de basiscondities en vaardigheden te gebruiken om goed te dialogeren. Men is praktisch niet in staat een Cruciale Dialoog tot een goed einde te brengen indien deze middelen niet ten volle ingezet worden.

Figuur 3: Vlindermodel

Het objectief van Fase 1 Communicatie is de Feiten, Waarnemingen en Objectieve data aan de oppervlakte te brengen, te communiceren. Deze fase heeft Vertrouwen en Openheid als basiscondities en als handvatten, stukken gereedschap of vaardigheden:

• Formuleer de Kernvraag van de Dialoog;
• Breng “Bepleiten en Bevragen” in balans;
• Gebruik en onderken de Non-Verbale Communicatie;
• Bevestig wat herhaald wordt (“Bevestigend Herhalen”).

Het objectief van Fase 2 Appreciatie is het appreciërend begrijpen van deze Feiten, Waarnemingen en Data door gebruik te maken én in vraag te stellen van de Overtuigingen, Vooronderstellingen, Aannames en Referentiekaders. Deze fase heeft als basiscondities: Nieuwsgierigheid en (kunnen omgaan met) Ambiguïteit ( kunnen omgaan met onzekerheid, dubbelzinnigheid) en als handvatten, stukken gereedschap of vaardigheden:

• kunst van het stellen van Vragen;
• Vinden van ‘Plussen’ ook in feiten die “moeilijk te aanvaarden zijn”;
• Integreren van de Verschillen;
• gebruik en in vraag stellen van Mentale Modellen.

Het succesvol beleven van die twee fasen zal leiden tot en Gedeeld Inzicht betreffende de Huidige Realiteit of nog, tot een gedeelde mening betreffende de betekenis van de vraag of het probleem. Eigenlijk is dit inzicht het resultaat van een dialoog tussen fase 1 en 2, een eerste dialoog binnen de Cruciale Dialoog.

Het objectief van Fase 3 Imaginatie is oplossingen te creëren om de Huidige Realiteit te transformeren teneinde de Doelen, Idealen en Gewenste Toekomst te bereiken. Deze fase heeft als basiscondities Verbinden en Creativiteit en als handvatten, stukken gereedschap of vaardigheden:

• Herkaderen van de realiteit;
• Gebruik van Analogieën;
• Gebruik van Metaforen;
• 4 Plussen en een Wens.

Op het einde van Fase 3 heb je met behulp van de Cruciale Dialoog meerdere mogelijke oplossingen gegenereerd en dient er een beslissing genomen te worden. Er moet dus een antwoord geformuleerd worden op de vraag: “Welke van deze oplossingen dienen daadwerkelijk te worden gekozen en geïmplementeerd om de Huidige  Realiteit om te zetten in de Gewenste Toekomst?” Vooraleer te beslissen wat er werkelijk moet uitgevoerd worden, is het raadzaam na te gaan of men wel beschikt over alle noodzakelijke Middelen (budget, mankracht, kennis, …), Wegen, Actieplan, Aanpak en Strategie om met succes deze activiteiten te ontplooien. Eigenlijk is de keuze van de uiteindelijke oplossingen het resultaat van een dialoog tussen fase 3 en 4, een tweede dialoog binnen de Cruciale Dialoog.

Het objectief van Fase 4 Transformatie, en in feite van de totale Cruciale Dialoog, is de Huidige Realiteit werkelijk om te zetten in de Gewenste Toekomst. Wil de Cruciale Dialoogmethodiek het gewenste resultaat bereiken, dan dienen de gekozen oplossingen ten volle uitgevoerd worden. De gekozen acties worden daadwerkelijk  doorgevoerd, waarbij men gebruik maakt van de Middelen, Wegen, Actieplan en Strategische Aanpak. Deze fase heeft als basiscondities Tenaciteit (vasthoudendheid) en Inter-afhankelijkheid (van elkaar wederzijds afhankelijk) en als handvatten, stukken gereedschap of vaardigheden:

• Herhalen en Evaluatie van de uitvoering van de activiteiten;
• vragen en geven van Feedback (Positive Reinforcement en Corrigeren);
• Durven Wijzigen, indien nodig;
• zich bewust zijn van het ganse proces (of het zo belangrijke Procesbewustzijn).

Hiermede hebben wij het Cruciale Dialoogmodel volledig voorgesteld (figuur 4):

Figuur 4: Het volledig Vlindermodel

Het Cruciale Dialoogmodel beschrijft dus eigenlijk meer dan een conversatie en zelfs meer dan een dialoog, zoals gedefinieerd in het eerste hoofdstuk. Het gaat in wezen om een Transformatiemodel, waarbij het gaat over Communicatie, Appreciatie, Imaginatie én Transformatie. Aan het einde van het doorlopen van het model komt men terug in het midden, veranderd weliswaar én ook klaar voor een nieuwe rit op de liggende 8-baan, want het Cruciale Dialoogmodel is per definitie eindeloos.

Men is klaar voor een nieuwe rit omdat het Creatieve Goed nooit tot stilstand mag komen door het Gecreëerde Goed. Indien we zodanig gefixeerd zijn door wat werd gecreëerd, dat het Creatieve Goed wordt geblokkeerd, komt het creatief wisselwerkingsproces tot stilstand. En stilstand is ook in deze context achteruitgang. Wij moeten blijven open staan om in staat te zijn om continu te veranderen en te verbeteren!