Het Creatief Wisselwerkingsproces

Eén van mijn favoriete uitspraken is: “The (Creative Interchange) Process IS the Leader”. Daarmee bedoel ik dat we dringend behoefte hebben aan leiderschap dat gebruik maakt van de verschillen tussen ideeën en mensen, deze omzet in duurzame oplossingen voor actuele problemen en dit op een creatieve en innovatieve manier.

Eerder dan de verschillen ‘op te lossen’ door conflict, onderdrukking (de nefaste ‘outside-in’ aanpak) of het sluiten van compromissen, dienen verschillen de voedingsbodem te zijn voor creatieve, innovatieve en duurzame oplossingen. De oorzaak bij mijn observatie dat ‘de lerende organisatie’, eerst veelbelovend, nu ‘ter plaatse trappelt’, is dat wij niet ten volle hebben ingezien dat, eerder dan een persoon of een groep personen, het creatief wisselwerkingsproces de echte leider dient te zijn.

De (lerende) organisatie heeft behoefte aan een leiderschap dat continue, aangepaste verandering als enige constante heeft. Leiders en volgers creëren daarbij niet het leiderschapsproces, ze dienen eerder gezien te worden als ‘begeleiders’ van het proces. Zij zorgen er voor dat het proces zijn leiderschapsrol kan opnemen wanneer ze samen vorm, richting en zin geven aan hun samen-werken. Kortom, ze zorgen voor de condities en belichamen tijdens hun interacties de vaardigheden die nodig zijn om dit proces te optimaliseren.

Wanneer er in de organisatie geen gedeelde mening is over ‘waarheen’ en ‘de weg’, dient men niet op een leider te wachten – want dit is werkelijk wachten op Godot – integendeel, dan dient men te kijken naar de inter-relaties, naar de connecties tussen mensen en dient men voornamelijk het creatief wisselwerkingsproces zijn werk laten doen. Dus niet in de weg gaan staan van het proces,  daarentegen wel de condities scheppen, de vaardigheden aanreiken en dit proces zelf beleven, is de opdracht van het management.

Creatieve wisselwerking (Creative Interchange)

“Creative Interchange is not just a good idea, it’s a business imperative”

Zich inzetten voor continue verbetering (Continuous Improvement) is zich inzetten voor een transformatie door het zich engageren voor een gemeenschappelijke visie. Heel wat organisaties investeren grote sommen geld in de technische aspecten van hun veranderingen, weinige echter spannen zich in om het menselijk interactieproces ten volle te laten werken.

Creatieve wisselwerking is het natuurlijk transformatieproces waarmee we allen geboren zijn en dat duurzame verandering mogelijk maakt doordat het mensen en organisaties begeleidt bij:

• Het ont-dekken van feiten, waarnemingen en objectieve gegevens door Authentieke Interactie;
• Het Waarderend begrijpen van die, door de deelnemers aan het proces verschillend geïnterpreteerde, realiteit. Wanneer men van mening verschilt, drukt men niet zijn waarheid door, in plaats daarvan is men verwonderd en stelt men de leiderschapsvraag bij uitstek: ‘Hoe komt het dat wij dezelfde werkelijkheid zo verschillend zien?’ en wordt gezamenlijk een ‘gedeelde mening’ gevonden;
• Het Creatief Integreren van die diversiteit ten einde uit te breiden wat men weet, apprecieert, zich kan voorstellen en van binnen uit kan beheersen. Op z’n best zorgt het creatief wisselwerkingsproces ervoor dat dynamische beslissingen worden genomen die worden doorgevoerd tot het uiteindelijke succes, dus:
• Het Transformerend uitvoeren, waarbij men niet enkel uitvoert wat werd beslist, maar waarbij het proces eenieder die er aan deelneemt transformeert.

"Let’s go for CI² (Continuous Improvement through Creative Interchange)!" Let wel, het creatief wisselwerkingsproces is geen lineair proces waarbij voorgaande vier karakteristieken zich lineair in de tijd opvolgen. De werkelijkheid is veel complexer en chaotischer.

Gehanteerde definitie van Leiderschap

De echte leider is het creatief wisselwerkingsproces dat steunt op interactieve en beïnvloedende relaties tussen mensen die substantiële veranderingen nastreven die hun doelen reflecteren.

Een mondvol, maar wat betekent dit concreet?

Eerst en vooral, het leiderschap wordt belichaamd door het creatief wisselwerkingsproces. Dus niet door een persoon, noch door persoonlijke karakteristieken of gedragingen, noch door een groep personen; maar door een proces effectief te beleven door zowel de ‘leiders’ als de ‘volgers’ (sorry voor dit oubollige taalgebruik).

De essentie van leiderschap is een proces van beïnvloeding. Hiermee bedoel ik dat het creatief wisselwerkingsproces de deelnemers aan het proces zodanig beïnvloedt dat hun attitudes, aannames, waarden en gedrag worden getransformeerd. Zonder beïnvloeding, geen leiderschap!

Dit beïnvloedingsproces steunt uiteraard op de interacties tussen personen die de beïnvloeding mogelijk maken en aanvaarden. Interactie betekent ook dat deze beïnvloedingsrelaties wederzijds, wederkerig en multi-directioneel zijn. Met andere woorden, gebruik makend van termen uit het huidig paradigma: volgers beïnvloeden leiders, leiders beïnvloeden volgers en ‘peers’ beïnvloeden elkaar.

Let wel, de begrippen ‘leiders’ en ‘volgers’ komen in mijn definitie niet voor! Ze gebruiken zou terugvallen zijn in het huidige paradigma met zijn vastgeroeste rollen en dito posities. Ik geloof vast dat in elke leiderschapsrelatie van de toekomst, volgers leiders worden en leiders volgers. En dat dit afhangt van de situatie en de werking van het creatief wisselwerkingsproces binnen die relatie. In mijn definitie heb ik het over mensen.

Het doel van Leiderschap is veranderingen te creëren en te promoten en de mensen die daarin betrokken zijn, zijn zowel voorwerp als drijvende kracht van de verandering. Hiermee wordt wel betekenisvolle verandering of transformatie bedoeld.

Tenslotte wordt in deze definitie gewag gemaakt van mutuele doelstellingen. De verandering dient in het belang te zijn van alle partijen, van alle acteurs en dus niet enkel in het belang van de zogenaamde leiders of de organisatie, nee in het belang van allen! Men kan deze ook synergetische doelstellingen noemen. Zo dient bijvoorbeeld de visie van de organisatie een synergie te zijn van de visies van de leden ervan en het zal jullie niet verbazen dat in mijn optiek die gemeenschapsvisie gevormd wordt door het creatief wisselwerkingsproces.

Het goede nieuws is dat mensen dit proces (terug) kunnen aanleren, de vaardigheden van het proces kunnen verwerven en bovendien voor de zo broodnodige condities kunnen zorgen. Hoe dit gebeurt en waarom we het proces niet meer ten volle beleven, kunt u lezen in mijn volgende bijdragen.

Ik erken dankbaar het baanbrekend werk van zowel dr. Henry Nelson Wieman voor zijn formulering van het creatief transformatieproces (o.m. in diens boek ‘Man’s Ultimate Commitment’) als van mijn vriend dr. Charles Leroy (‘Charlie’) Palmgren voor het identificeren van de basiscondities nodig voor creatieve wisselwerking [o.m. in zijn boeken ‘The Chicken Conspiracy’ (met co-auteur Stacie Hagan) en ‘The Ascent of the Eagle’.

Johan Roels, auteur van ‘Creatieve wisselwerking’ en ‘Cruciale dialogen’