Hans Strikwerda: Van unit management naar de de multidimensionale organisatie

De traditionele command & control organisatie is verleden tijd. De komende jaren zullen een drastische wijziging te zien geven in de wijze waarop grote ondernemingen worden georganiseerd en aangestuurd. Het business unit model, dat sinds midden jaren tachtig uiterst populair was, kan een aantal uitdagingen van de eenentwintigste eeuw niet aan. Grilliger markten en consumentengedrag en de eis vanuit de kapitaalmarkt voor veel hogere niveaus van synergie dwingen tot een nieuw organisatiemodel: de multidimensionale organisatie. Dat stelt Prof. dr. Hans Strikwerda in zijn jongste boek, dat op 21 januari 2008 zal verschijnen. In hoeverre is hier sprake van een innovatief ontwerp van de organisatie?

Nieuwe publicaties van Strikwerda worden in de bestuurskamers van de Nederlandse mulitnationals altijd met belangstelling gevolgd. Strikwerda, verbonden aan adviesbureau Nolan Norton en hoogleraar Organisatieleer en Verandering aan de Universiteit van Amsterdam, mag zich dan ook één van de invloedrijkste consultants van Nederland noemen. Hij is bekend en berucht om zijn belezenheid, feitenkennis, scherpe tong en eigenzinnige ideeën. In zijn volgende boek verklaart hij de business unit structuur passé: de multidimensionale organisatie heeft de toekomst. Dit blijkt uit het onderzoek dat Strikwerda uitvoerde naar de stand van zaken rond business unit management in opdracht van Stichting Management Studies.

Hieronder volgen enkele passages uit de perssamenvatting van het boek. Om dit artikel niet te lang te maken heb ik de perssamenvatting hier en daar wat ingekort.

Een multidimensionale organisatie is geen matrixorganisatie; die is breed afgezworen, zo stelt Strikwerda op basis van het onderzoek. In een multidimensionale organisatie worden omzet en winst simultaan over meerdere dimensies (bijv. regio, product, account, marktsegment) gemanaged en gerapporteerd binnen de gebruikelijke frequentie van de interne management controlrapportages. Dit laatste in tegenstelling tot benchmarking. De voor de diverse dimensies verantwoordelijke managers worden gemeenschappelijk verantwoordelijk gehouden voor de resultaten van de totale onderneming en worden hierop individueel en gezamenlijk aangesproken en beoordeeld. Welke van de dimensies de belangrijkste is, wordt bepaald door de dimensie die op dat moment het meest kritiek is voor het succes van de onderneming.

Met een multidimensionale organisatie krijgt het bestuur een hogere transparantie in de organisatie, een customer centric organisatie (in de multidimensionale organisatie is de klant profit center) en een maximale strategische en operationele flexibiliteit. Vooral ook kan kennis beter worden geëxploiteerd doordat in een multidimensionale organisatie harde, administratieve voorwaarden voor het gezamenlijk delen van kennis en de opbrengsten daarvan worden gerealiseerd.

Een principiële verandering is dat in de multidimensionale organisatie alle managers over dezelfde informatie beschikken, dus ook over de prestaties van hun collega's. Ook wordt er in de multidimensionale organisatie niet meer met interne verrekenprijzen gewerkt, waardoor het beruchte probleem van double markup (dubbele marges) is opgelost. Dit is het fenomeen dat in een keten of netwerk iedereen winst voor zich zelf wil maken waardoor de onderneming het in de markt verliest.

Doordat de managers op de verschillende dimensies niet zelf zeggenschap hebben over de resources die ze voor hun prestatie nodig hebben, worden zij gedwongen veel meer als schakelende ondernemer op te treden in plaats van als beheerder van productiemiddelen. Met de multidimensionale organisatie wordt de onderneming als team play in praktijk gebracht, niet op een zweverige wijze, maar conform de nieuwe regels in de economie en die van de kapitaalsmarkt.

De overgang naar een multidimensionale organisatie betekent een fundamentele verandering ten opzichte van de unitorganisatie en vraagt nieuwe vaardigheden van (top)management. De nieuwe generatie werknemers en managers past hier wonderwel in. Zij zijn opgegroeid met computer games, met kennisdelen via internet, met motivatie gebaseerd op door anderen erkende contributie aan een gemeenschappelijk prestatie zoals bijvoorbeeld open source software, en niet met motivatie op basis van een positie in een hiërarchie. De multidimensionale organisatie biedt daarom op efficiënte wijze aan individuele, creatieve kenniswerkers een veel grotere persoonlijke markt dan de unitorganisatie dat kan.

Tot zover de perssamenvatting. Voor verdere inhoud en diepte zullen we dus moeten wachten op het boek. Op basis van bovenstaande informatie zijn wel al wat vragen te stellen:

1. De multidimensionale organisatie beschrijft een model dat al in heel veel grote bedrijven praktijk is. In hoeverre zal Strikwerda in zijn boek ook een kritische blik loslaten op deze praktijk en komt hij met verbetervoorstellen voor de komende tien jaar?

2. Wat opvalt is dat de multidimensionale organisatie scherp wordt afgezet tegenover de matrixorganisatie. Toch zien we veel matrix-achtige trekjes terug. Als iedereen straks verantwoordelijk is, komt dan het oude probleem weer de hoek om kijken dat niemand zich verantwoordelijk voelt?

3. Moderne ICT maakt analyse van informatie op alle niveau en naar alle denkbare segmenteringen mogelijk. Maar dat betekent nog niet dat er ook beter op gestuurd kan worden. Bereiken we zo niet een illusie van control?

4. Compliance en accountability zijn de laatste jaren enorm in de aandacht gekomen vanwege beursschandalen. Hoe regel je eenduidige accountability bij collegiale verantwoordelijkheid? Moet straks het hele senior management opstappen als er een groot probleem is met de cijfers?

Voor wie meer wil weten: een korte presentatie van de onderzoeksresultaten vind je in deze presentatie over de multidimensionale organisatie.