Gratis is niet voor niks op internet

Het internet is geweldig. Snel even iets opzoeken, met elkaar in contact komen, nieuws uitwisselen, bankieren, shoppen, contracten inzien en wijzigen, noem maar op. Alhoewel ik de helft van mijn leven heb doorgebracht zonder internet - ik ben een echte 'digital immigrant' - kan ik mij geen 100% offline-leven meer voorstellen. Hoe hard ik ook m'n best doe.

De laatste jaren heeft het internet zich vooral ontwikkeld richting kleine programmaatjes - webservices, apps en widgets - die een specifieke functionaliteit bieden, zowel beschikbaar op PC, tablet als smartphone. Met mijn 43 jaar wil ik niet oud klinken, maar ik herinner me de destijds genoemde voordelen van online ten opzichte van offline. Die lagen vooral in het economische principe van schaalbaarheid: zonder meerkosten kopiëren en verspreiden. En dat principe heeft de hele wereld een andere economische dynamiek gegeven. (Eenzelfde, of zelfs grotere ontwikkeling, staat ons te wachten met 3D-printing). Creatieve geesten en innovatieve bedrijfjes stonden op en maakten vele gebruikers en klanten, al dan niet betalend.

Omdat de meerkosten voor elke nieuwe gebruiker minimaal (zo niet nihil) zijn, werd er een nieuw model bedacht: freemium/premium. Gratis gebruik van de app of de site: leuk als instap. Verbazingwekkend hoeveel functionaliteit je soms krijgt voor niks. En je denkt: hoe kan dat? Enerzijds zit dat natuurlijk in de kostenstructuur (schaalbaarheid tegen minimale meerkosten), anderzijds in traditionele zaken als inkomsten uit advertenties of affiliate banners (een doorklik op de site wordt betaald door een adverteerder, de 'publisher'. Doorgaans wat minder transparant voor de websitebezoeker).

Maar er is nog een derde factor die - helaas - bij sommige aanbieders een business driver is. Deze factor laat zich het beste uitleggen als de online 'ogen van de wereld'. Orwell's 'Big Brother' had slechts 2 ogen, bedrijven als Google, facebook en Amazon hebben er gezamenlijk meer dan een miljard. Soms letterlijk (webcam), maar doorgaans aan de oppervlakte wat minder zichtbaar. Elke zoekopdracht die je met Google doet, wordt opgeslagen en toegevoegd aan het profiel dat van jou wordt opgebouwd. (Tip: anoniem googlen kun je via DuckDuckGo of Startpage.com).

Met de 'permissions' die we toestaan bij het massaal downloaden van apps is het niet anders. Nep apps zijn er op uit om ons geen gemak of plezier te bieden, maar om profielgegevens te verzamelen en verhandelen. Een dubbele agenda die het logisch maakt dat ze zo ogenschijnlijk goedkoop zijn. Ik hoop stellig dat de gratis modellen ons niet duur komen te staan!