Geen oprotpremie maar een flexinvestering

De baan voor het leven bestaat niet meer. Net zo min trouwens als de werkgever voor het leven. En de werkzoekende te veel vertrouwt op de massale pensionering van de babyboomgeneratie of de berg van onvervulde vacatures kan ook al bedrogen uitkomen. De arbeidsmarkt is dynamischer en flexibeler geworden, en dat betekent dat de moderne werknemer zich daarnaar zal moeten gedragen. In andere woorden: weerbaarheid via opleiding. Dat concludeert de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

De WRR meent in zijn rapport "Investeren in werkzekerheid" dat een flexibele arbeidsmarkt nodig is om internationale concurrentie en mondialisering het hoofd te bieden. Arbeidsmarktbeleid is één van de weinige terreinen waarin Europese economieën zich kunnen onderscheiden. Werkzekerheid - de kans dat je na verlies van een baan snel in staat bent een nieuwe baan te vinden - is niet te garanderen, maar de raad vindt dat door een andere aanpak verbetering mogelijk is.

Werknemers zouden volgens de WRR via de CAO het recht op persoonlijke ontwikkeling moeten krijgen. Daarbij voert de individuele werknemers zelf de regie over zijn loopbaan en moet daarin ook zelf investeren. De werkgever moet hem daarvoor alle gelegenheid in geld en tijd bieden. Tegenover deze leerrechten staat voor de werknemer de plicht deze te benutten. Doet hij dat niet, dan vervallen ook de verplichtingen van de werkgever.

De raad meent dat daarmee de afkoopsom bij ontslag kan vervallen. Dat geld kan immers beter worden benut om de werknemer voor te bereiden op een nieuwe baan, bijvoorbeeld via bijscholing of bemiddeling. In een eerder artikel op deze site opperde ik al dit idee van een uitstroominvestering om de flexibiliteit om de arbeidsmarkt te bevorderen. De WRR meent ook dat de toetsing van het ontslag zelf (via kantonrechter of CWI) kan vervallen. Dit lijkt me eerlijk gezegd nog een brug te ver, omdat je hiermee de deuren openzet voor willekeur en misbruik van de machtsongelijkheid tussen werkgever en werknemer.

De WRR maakt een omslag in het denken. Vanuit de huidige praktijk van ontslagbescherming moeten we naar een systeem van werkzekerheid. Dit is een goede zaak, maar vraagt wel een cultuuromslag en daadkracht van politici en sociale partners. Een aantal vraagstukken is hiermee nog niet opgelost. Om er een aantal te noemen: wat te doen voor de werkzoekende zonder baan, de oudere werknemer, freelancers en kleine zelfstandigen en oudere werknemers met grote leerachterstand?

De ideeën van de WRR zijn mijns inziens interessant. Het is daarom jammer dat het nieuwe kabinet het onderwerp ontslagrecht in het nieuwe regeerakkoord ongemoeid laat. De huidige tijd vraagt namelijk om hervormingen en een fundamentele herbezinning van het arbeidsmarktbeleid.