Gedragscode publiek opdrachtgeverschap

Gisteren werd op het jaarcongres van Pianoo, in de beurs van Berlage, de gedragscode voor publiek opdrachtgeverschap ondertekent door de eerste zes initiatiefnemers (Rijkswaterstaat, Hoogheemraadschap Delfland, UMC Nijmegen, Rijksgebouwendienst, Provincie Zuid-Holland en Dienst Vastgoed Defensie).  Niet alle initiatiefnemers (totaal 9) hadden de gedragscode al ondertekent, omdat hun organisaties er nog niet klaar voor waren.

De verwachtingen voor de gedragscode voor de code zijn dus hoog gespannen. In de zaal werd vastgesteld dat er blijkbaar rampen nodig zijn om dichter  bij elkaar te komen. De spreker doelde natuurlijk op de bouwfraude. Aan de andere kant, het gaat om het resultaat. Tijdens het plenaire ochtendprogramma presenteerde DG Peter Jägers van de Rijksgebouwendienst de gedragscode aan SG Chris Buijink van het ministerie van Economische Zaken. Beide heren komen elkaar vaak tegen in commissies en als adviseurs.

DG Jägers begon te vertellen dat hij trots was dat de code er was gekomen. De gedragscode publiek opdrachtgeverschap is een initiatief van het www.opdrachtgeversforum.nl. Het is een initiatief waar anderhalf jaar aan is gewerkt en is bedoelt om het vak van inkoper in de publieke sector te moderniseren en het opdrachtgeverschap te professionaliseren. Publieke opdrachtgevers moeten een voorbeeld functie krijgen. Hij sloot aan bij de opmerking van de directeur van Pianoo, Wouter Stolwijk, dat het imago van de inkoper moet worden verbeterd. Hier maakt Pianoo zich sterk voor.

Wegens verblijf in het buitenland

De minister van Economische zaken sprak de zaal in de ochtend toe vanaf een videoscherm. Ze was verhinderd en zat momenteel in Rusland. De zaal gaf ze twee ambities mee voor de Algemene maatregelen van Bestuur om de aanbestedingswet straks verder te ontwikkelen. 

1. Kaders voor selectie-eisen (niet alles dichtregelen) 

2. Geen onnodige bureaucratie.

Vooral die laatste opmerking gaan we op de voet volgen.

Maar, wat houdt de gedragscode voor publiek opdrachtgeverschap nu in?

Onder leiding van projectleider Paula Frederiks van Rijkswaterstaat werd er in een van de vele workshops op het jaarcongres, toelichting gegeven op de gedragscode.

De kernwaarden van publiek opdrachtgeverschap zijn:

- maatschappelijk verantwoord

- integriteit

- betrouwbaarheid

- transparantie

Doelen van de gedragscode publiek opdrachtgeverschap

De gedragscode heeft een tweeledig doel:

1. Helderheid geven over de specifieke kenmerken van het publieke opdrachtgeverschap.

2. Een betrouwbare en integere opdrachtgever zijn, met respect voor de rol en de positie van de (potentiele) opdrachtnemers. 

Tijdens de workshop werden een drietal stellingen geponeerd om de inhoudelijkheid van het instrument te bespreken. De aanwezigen moesten bij een stelling gaan staan en dan toelichten waarom ze hiervoor hadden gekozen. Ik wil graag even stilstaan bij de eerste stelling. 

a) Het instrument van publiek opdrachtgeverschap is een overbodig instrument.

b) Het instrument van publiek opdrachtgeverschap is een nuttig instrument.

Iedereen moet zelf uitmaken wat hij of zij daar van vind, maar als ik dan toch gedwongen wordt om een keuze moet maken, kies ik voor optie a). Het is een heel nobel streven om als integere, professionele opdrachtgevers in de publieke sector op te treden. Daarover geen misverstanden.

Toch heb ik nog een paar vragen:
- Hoe wordt handhaving van de gedragscode geborgd?

- Wat is de samenhang met andere codes en instrumenten, zoals:

   - De Gedragscode Avbb opdrachtnemend bouwbedrijf (AvBB)

   - De Beroepscode van de inkoper NEVI

   - De eed en gelofte van de ambtenaar 

- Hoe wordt innovatie bevordert?

- Wat zijn de sancties op onprofessioneel opdrachtgeverschap (buiten de rechter)?

- Waarom is het woord 'vertrouwen' niet opgenomen in de code?

- Hoe voorkomen we het adagium: 
  meer regels=meer bureaucratie=hogere maatschappelijke kosten?

In de andere genoemde beroeps en gedragscodes staan integriteit, transparantie en betrouwbaarheid ook met zoveel woorden centraal. Ik hoop dat deze eerste stap van het opdrachtgeversforum met de gedragscode publiek opdrachtgeverschap wel verder ontwikkeld gaat worden. Volgens onderzoek uit 2006 van EIB, genaamd 'Opdrachtgevers aan het woord', is het de uitdrukkelijke wens van opdrachtgevers (in de bouw) om meer innovatie te bevorderen (funtioneel aanbesteden, prijsvragen etc.). Ook hier is nog ruimte voor uitbreiding en aanvullingen. Persoonlijk zou ik graag het onderwerp vertrouwen terugzien en de volgende versie van de gedragscode. In mijn artikel op managementsite heb ik al eens aangesneden dat nu de sfeer van wederzijds wantrouwen heerst en dat dit ook wordt onderkent. Daarbij zijn regels en contracten natuurlijk een vorm van 'geïnstitutionaliseerd wantrouwen'. Zoals Geert Mak al eens schreef in zijn Raiffaissenlezing over de Mercator Sapiens in 2004, we moeten weer terug naar de high trust society. Balkenende noemt dat geloof ik de VoC mentaliteit.... Voor de duidelijkheid, dit is geen pleidooi voor piraterij of uitbuiting, maar voor 'volkomen concurrentie' en economische groei!