Dik Bijl: Aan de slag met Het Nieuwe Werken (recensie)

Het onlangs verschenen boek van Dik Bijl biedt, net als zijn voorganger in 2007, een goede introductie in Het Nieuwe Werken. Het is een prettig leesbaar reisverslag van een concept dat nog in de adolescentenfase zit. In twaalf hoofdstukken neemt Dik Bijl de lezer mee langs de essentie van Het Nieuwe Werken, de ervaringen in de praktijk en een (aanzet tot) een veranderaanpak. Het eerste boek van Bijl kreeg van mij een positief kritische recensie op deze site. Hoe is deze update mij bevallen?  

Het Nieuwe Werken

Dik Bijl’s boek uit 2007 kreeg de titel “Het Nieuwe Werken” en verscheen in een reeks van de ICT bibliotheek. Ik denk dat Bijl zich toen nog niet kon indenken wat voor een grote vlucht het thema zou nemen. Waren er destijds nog slechts een handvol organisaties met het HNW-werkconcept bezig, inmiddels is hun aantal uitgegroeid tot enkele tientallen. Vele tientallen meer denken er serieus over na. De opvolger (eigenlijk meer een update) is dus goed getimed.

Over zijn eerste boek schreef ik in april van dit jaar een recensie op www.innovatieforganiseren.nl, waarin ik het boek prees om de beschrijving van de historische context, de praktische en inspirerende toonzetting en bovenal de prettige leesbaarheid. Wat er nog ontbrak was een goede veranderaanpak en een gedegen onderbouwing van de grote beloften die aan Het Nieuwe Werken kleven. Met name de uitwerking van het begrip productiviteit liet te wensen over. Verder vond ik dat Bijl te weinig onderscheid maakt tussen kenniswerkers en kennisverwerkers.

Minder theorie, meer praktijk

Uit zijn nieuwste boek “Aan de Slag met Het Nieuwe Werken” blijkt dat het concept al een paar stappen verder is op het pad naar volwassenheid.  Het theoriegedeelte is ingekort om ruimte te maken voor de praktijk. De optimistische toon is gebleven. Dik Bijl geeft ook ruiterlijk toe dat hij een positief boek wilde maken. Hij noemt zich niet voor niets een ambassadeur van Het Nieuwe Werken.

Helaas blijft ook in dit boek de bewijsvoering nogal anekdotisch. Maar lezers die nog vrij nieuw zijn in het gedachtegoed van Het Nieuwe Werken en soortgelijke werkconcepten zullen zich daar niet aan storen. De casebeschrijvingen van Rabobank, Interpolis, UVIT, SNS REAAL en Microsoft bieden de concreetheid waar beslissers op zitten te wachten. De actieve schrijfstijl van Dik Bijl leest makkelijk weg en inspireert. In het geval van de sceptische lezer overtuigt Bijl niet op alle punten. Zo blijft de ‘business case’  van HNW de achilleshiel van het HNW-concept en daarmee ook van dit boek. Het Nieuwe Werken grijpt eenvoudigweg op zó veel aspecten van de bedrijfsvoering in dat oorzaak en gevolg relaties buitengewoon complex worden.  Waarschijnlijk wil het daarom met het definiëren en aantonen van productiviteit ook nog niet zo vlotten. Dat is misschien een mooi onderwerp voor een volgend boek.

Ook de stap van de klassieke ‘command & control’ gestuurde organisatie naar een besturing die volledig gebaseerd is op vertrouwen en het delegeren van verantwoordelijkheden is een stap die nogal snel wordt genomen. Dit veronderstelt nogal wat. Bijvoorbeeld over de vakvolwassenheid van werknemers en het reflectievermogen van het management. Het belangrijkste coördinatiemechanisme in wereld van Het Nieuwe Werken wordt de SMART resultaatafspraak tussen de individuele medewerker en zijn leidinggevende, terwijl de kwaliteit van veel werk tegenwoordig afhangt van teamprestaties. Kortom: vanuit de studeerkamer is het allemaal mooi bedacht, maar ga het in de praktijk maar eens doen!

Een pluspunt is dat de ICT-component in “Aan de Slag” beter in balans is gebracht met de kantoorinrichting en de organisatorisch/mentale aspecten.  De constatering dat het aanpakken van de organisatie vaak de vergeten factor is bij bedrijven die Het Nieuwe Werken invoeren leverde bij mij een paar dikke uitroeptekens in de kantlijn op. Dit blijft in de praktijk inderdaad een belangrijk aandachtspunt.

Veranderaanpak

In het eerste boek van Dik Bijl uit 2007 ontbrak het nagenoeg aan een beschrijving van een geschikte veranderaanpak. Inmiddels is er genoeg ervaring opgedaan om een aantal best practices te benoemen. Dat doet Bijl dan ook. De beschreven aanpak zet de lezer op het juiste spoor, maar is nog wat algemeen. Bovendien duurt de verandering bij Dik Bijl wel erg lang. Ik vrees men in bestuurskamers vaak meer haast heeft. Bijl wijst er overigens geheel terecht op dat iedere veranderaanpak toegesneden moet zijn op het type bedrijf en de besturingscultuur. Zo is het precies!

Ook bij Bijl blijft er een duidelijk onderscheid bestaan tussen de fysieke, virtuele en organisatie/mentale stroom. Deze driedeling is ooit door Erik Veldhoen bedacht en wordt sindsdien in bijna elke implementatie gehanteerd. Dit lijkt logisch omdat deze stromen aansluiten bij de afdelingen Facility Management, ICT en HRM. Wat vaak vergeten wordt is dat deze afdelingen binnen grote bedrijven soms gescheiden werelden zijn. Er ontstaat dan spraakverwarring omdat men elkaars taal niet spreekt. Dit vormt een afbreukrisico voor de holistische aanpak die Bijl bepleit. Ik zou dus streven naar multidisciplinaire projectteams en een minder starre opsplitsing van de programmaorganisatie naar de drie stromen.  

Conclusie

Het nieuwe boek van Dik Bijl is een welkome update van zijn eerdere boek over Het Nieuwe Werken. Voor managers die zich op het onderwerp willen oriënteren biedt het een goede introductie, zeker gezien de uitgebreide casebeschrijvingen die in het boek zijn opgenomen. Voor lezers met meer ervaring en achtergrondkennis had de onderbouwing nog wel een graadje dieper gemogen.

“Aan de slag met Het Nieuwe Werken”  van Dik Bijl is in digitale vorm  volledig gratis te downloaden van www.aandeslagmethnw.nl.  Op deze site is het boek ook in gedrukte vorm te bestellen.