De zwarte doos van de boardroom: dilemma’s uit de praktijk van commissarissen

Wat hebben Vestia, ABNAMRO, Amarantis, ROC Leiden en InHolland gemeen? Ze kwamen allemaal in de problemen en de Raad van Commissarissen of de Raad van Toezicht liet na om tijdig in te grijpen. Welke lessen kunnen we hieruit leren? Afgelopen week presenteerden Hanske Plenge, Karin Doms en Hanneke de Zwart van het Platform Innovatie Toezicht (PIT) hun boek: ‘De zwarte doos van de boardroom, dilemma’s uit de praktijk van commissarissen’. Dit boek laat ons meekijken met de dilemma’s in de boardroom en geeft handreikingen voor beter toezicht.

De wereld van het toezicht staat volop in de belangstelling. Publiek en politiek: iedereen heeft een mening en vindt dat het anders moet. ‘We moeten elkaar meer aanspreken’ wordt vaak gezegd. Maar hoe doe je dat? En hoe herken je een situatie waarin het fout lijkt te lopen? Het is duidelijk dat er behoefte is aan innovatie binnen het toezicht. De oude manier werkt niet (meer) en we moeten op zoek naar nieuwe invalshoeken en methodes.

Het boek geeft een open kijk in de keuken van de bestuurskamer: welke vraagstukken liggen daar op tafel en tegen welke constructies loop je concreet aan als toezichthouder. Denk hierbij aan onderwerpen als: de blinde vlek bij een groot project, verhoudingen in een familiebedrijf, een bestuurder die stilstaat in zijn ontwikkeling, te weinig aandacht voor het ledenbelang, kritische vragen van een nieuwkomer in de raad of het innemen van een minderheidsstandpunt. Deze dilemma’s worden beschreven met de gedachte dat een toezichthouder beter functioneert met kennis over hoe te handelen.

Weten wat aangepakt moet worden is stap één, veel lastiger is stap twee het daadwerkelijk en succesvol aanpakken van het dilemma. Volgens de PIT-benadering is het krijgen van inzicht in onuitgesproken en onderhuidse processen een eerste stap. Vervolgens worden handreikingen gegeven om deze op een handige en effectieve manier bespreekbaar te maken. Een goede toezichthouder moet zowel de moed als de vaardigheden hebben om ‘het lastige gesprek’ (zie ook rapport commissie Halsema) te voeren.

Met dit boek neemt PIT het voortouw in de discussie over vernieuwing van toezicht: door concreet te maken wat je zelf als toezichthouder aan vaardigheden en technieken mee kunt brengen naar de boardroom om op die manier het verschil te kunnen maken. Toezichthouders die de PIT-methodieken toepassen, verwerven inzicht in hoe boardroomprocessen werken, weten welke vragen gesteld moeten worden en weten wanneer ingegrepen moet worden. En zij zijn in staat dat vervolgens voortvarend en op een open manier te doen.

In plaats van in abstracties over nieuw toezicht te blijven hangen, wordt in dit boek tastbaar gemaakt hoe dat nieuwe toezicht vorm kan krijgen. Toezichthouders, journalisten, bestuurders maar ook belangencommissies hebben zo een goed zicht op hoe goed toezicht kan functioneren. Met dit boek krijg je inzicht en concrete handvatten om zelf het toezicht te verbeteren.

Met een voorwoord van Jet Bussemaker, minister van OCW, en pleitbezorgster voor een cultuuromslag in toezicht: “Een gezonde organisatie kan tenslotte niet zonder toezichthouders met pit.”

Bij Innovatief Organiseren gaat vaak de aandacht uit naar verbeteringen binnen de organisatie. Maar ook voor het toezicht door de Raad van Toezicht (RvT) of de Raad van Commissarissen (RvC) ontstaan innovatieve inzichten. Een voortrekker hierin is PIT: Platform Innovatie Toezicht. Het boek ‘De zwarte doos van de boardroom, dilemma’s uit de praktijk van commissarissen’ kunt u hier bestellen.