De schaduwkant van innovatie.

Innovatie is ondertussen verworden tot een buzzword om te pas en te onpas in de mond te nemen. Een signaal dat de nieuwe modeterm toe is aan vervanging is wanneer het niet meer nodig lijkt om precies te definiëren waar het dan wel om gaat. Zo noemen we het lanceren van een nieuw produkt of dienst innovatie. Ik denk daarbij eerder aan ondernemerschap. Waarschijnlijk is dat echter een minder gewenste term. Roept onsmakelijke associaties op met geld verdienen, dikke sigaren en kapitalisme. Innovatie ligt veel fijner in de mond, doet denken aan creativiteit, vernieuwing, weer groene blaadjes aan de boom en rimpelloze samenwerking.  Is die rozengeur en maneschijn benadering wel terecht? Ik vraag het me af. In de eerste plaats is de kern van innovatie vernieuwing. Het gaat dus niet om nieuw (dat is ondernemerschap) maar om VERnieuwen (een geavanceerde vorm van ondernemerschap). Het lijkt me een illusie om te denken dat het omvormen van iets ouds tot iets nieuws een pijnloos proces is. Heeft iedereen dezelfde belangen bij innovatie? Lijkt me sterk. Als u in loondienst bent en u heeft een geweldig briljant idee wat echter uw eigen afdeling en functie overbodig zal maken, gaat u dan toch met uw verhaal naar de leiding toe? Ik zou daar toch nog maar eens goed over nadenken. De wetten van de economie zitten zo in elkaar dat een ondernemer een oplossing voor een probleem in de markt bedenkt en deze oplossing aan de man brengt. Een volgende ondernemer komt met een betere oplossing, drukt de oude oplossing aan de kant, en zal op zijn beurt weer ingehaald worden door een toekomstige ondernemer. Dit is wat Schumpeter creative destruction noemt. Toen er nog geen elektriciteit was bestond er een hele industrie rond koelen met ijs. Speciale schepen, auto’s en pakhuizen. Met de komst van de koelkast werd deze industrie in een klap obsoleet. Het lijkt er op dat de positieve effecten van dit proces groter zijn dan de nadelen. In het algemeen zijn de nieuwe oplossingen beter en goedkoper dan de oude. Ook lijken er meer banen in nieuwe bedrijven te ontstaan dan er bij de slachtoffers verloren gaan. Maar het lijkt me toch niet prettig om de positieve effecten van dit economische proces te moeten uitleggen aan een medewerker die net zijn baan is kwijtgeraakt.Verder is het mooi om het over innovatie te hebben, maar als iedereen zich er mee bezig houdt, en niemand meer werkt, zijn er geen tevreden klanten meer, leggen de patiënten het loodje, raken de burgerklanten van de overheden het spoor bijster en vloeit de schatkist leeg. Er moet ook nog gewerkt worden, en als een organisatie bij de uitvoering van de kerntaken de nodige steekjes laat vallen is het de vraag of het wel zo strategisch verantwoord is om op innovatie in te steken.  Kortom, enig realisme rond innovatie lijkt mij op zijn plaats. Het is niet allemaal prachtig, probleemloos en harmoniemodel. Innovatie heeft een andere kant die we maar beter onder ogen kunnen zien en innovatie is ook niet voor alle organisaties het wondermiddel dat het vaak lijkt te zijn. Innovatie kan pijn doen, dus wees gewaarschuwd.