Creativiteit in bedrijven: bananenschillen ontlopen en struikelen over de eigen smeerolie

Het Financieele Dagblad organiseerde onlangs een debat over wat “de paradox van de 21e eeuw” wordt genoemd: Bedrijven schreeuwen om innovatie maar tegelijkertijd drukken ze de creativiteit de kop in. Aanleiding was de verschijning van het boek 'Oh, wat zijn we creatief!' van FD-redactrice Marleen Janssen Groesbeek en senior consultant Peter ten Hoopen (THT). Het boek beschrijft de resultaten van een groot onderzoek naar de factoren die creativiteit in het bedrijfsleven bevorderen of remmen.

Een van de conclusies is dat het makkelijker is om aan te geven wat de creativiteit beperkt dan de bevorderende factoren. Grote boosdoeners zijn de efficiency- en resultaatgerichtheid en daarbij horen regels. Er schijnt daardoor een dodelijk angstvirus door grote organisaties te waren om nieuwe dingen te doen. Het ontlokte debater Sijbolt Noorda (VSNU) de uitspraak dat de gevestigde orde “bananenschillen ontloopt en struikelt over smeerolie.” 

Hier vindt je de registratie van het innovatiedebat op FD-tv.

Ook Peter ten Hopen vindt dat het streven naar efficiency moordend is voor de creativiteit, en zonder creativiteit nu eenmaal geen innovatie. Het boek geeft ook (uiteraard Amerikaanse) voorbeelden van creativiteitsbevorderende organisaties die voor hun werknemers ‘creatieve vrijplaatsen’ hebben gecreëerd. Bijvoorbeeld door ze een dag in de week de vrije hand te geven, een zogenaamde creativiteitsbonificatie. Ten Hoopen bepleit zulke vrijplaatsen ook in Nederlandse organisaties en suggereert daarmee een oplossing voor de paradox te hebben.

Ik zal zeker niet bestrijden dat vrijplaatsen de creativiteit kunnen bevorderen maar op grond van eigen onderzoek ben ik tot de conclusie gekomen dat er een niet in het boek genoemde remmer bestaat die nog veel dodelijker is. Mensen in bedrijven die gaan proberen creatief na te denken over ‘oorpronkelijke oplossingen voor een welgedefinieerd onderwerp’, schakelen hun verkeerde hersenhelft in. Namelijk de linkerhelft waarmee ze ook proberen zich te confirmeren aan de regels voor efficiency en resultaat. Dat noem ik gemakshalve maar even de Paradox van Lens: creatief willen denken en tegelijkertijd je creatieve verstand op nul zetten. Heus, creativiteit huist in de rechter hersenhelft, efficiency zit links en als je ze goed laat samenwerken krijg je resultaat.

Bronnen:
Oh, wat zijn we creatief. Marleen Janssen Groesbeek en Peter ten Hoopen.
Het Financieele Dagblad/1e druk/2008. ISBN-13: 9789047001171.
Met Sprongen Vooruit. Johannes Veerenhuis-Lens.
Quist/1e druk/2008. ISBN: 9789077983324.