“Klein in Groot" of Ontvlechten

Een recente krantenkop: "Meer managers schadelijk voor de productiviteit." Onderzoek van de TU Delft constateert een toenemende managers-bureaucratie. Het betreffende onderzoek heb ik hier voor mij; ik citeer: "de alsmaar uitdijende managersbevolking heeft als gevolg een afname van de arbeidsproductiviteit én van het tempo van technologische vooruitgang."

En: "De belangrijkste oorzaak van de negatieve productiviteitseffecten van een hoge managementratio wordt gezocht in de ermee gepaard gaande hoge mate van sturing, coördinatie, controle en (loon-)ongelijkheid waardoor de betrokkenheid en motivatie van werknemers om kennis, ervaring en vaardigheden in te zetten ten bate van de onderneming afnemen." (ESB, 8-9-06)

Onze grote en complexe organisaties lijken soms op waggelende dinosaurussen die steeds lastiger bestuurbaar worden. Synergie en besparen op de overhead! Wie gelooft er nog in?1 Plus 1 is geen 3, zelfs geen 2! Durf-kapitalisten weten dat al lang en verdienen dik geld door grote concerns te ontmantelen. De onderdelen los van elkaar blijken veel meer waard dan met elkaar binnen één bedrijf.

Waarom ‘besturen' niet terugbrengen tot het introduceren en cultiveren van ‘de menselijke maat': overzichtelijke eenheden met een duidelijke eigen verantwoordelijkheid voor specifieke taken en clienten. De term ‘Raad van Bestuur' afschaffen; dit creert alleen maar onnodige afstand. Er is een centrale directie met een kleine staf en er zijn werkmaatschappijen. Het besturen beperken tot het verschaffen van inzicht in de behaalde resultaten; en ingrijpen als de unit in de rode cijfers belandt. Het coordineren beperken tot het uitwisselen van vondsten, ideeen en ervaringen in het beter presteren. Dan kunnen we de verantwoordelijkheid weer leggen waar die thuishoort: bij de professionals die het feitelijke werk doen.

Er zijn fraaie voorbeelden van bedrijven die zelfs in een zeer moeilijke martkt met een dergelijk ontwerp uitstekende resultaten boeken. Op deze site zijn al diverse voorbeelden verschaft. Neem bijvoorbeeld de Van der Leegte Groep. Deze internationale, industriële onderneming is gespecialiseerd in alle varianten van metaalbewerking, kunststofverwerking, moduleopbouw en oppervlaktebehandeling. VDL heeft een klein hoofdkantoor en beschikt over ca. 70 op produkt gespecialiseerde werkmaatschappijen en businessunits van gemiddeld 100 werknemers, verspreid over 13 landen. Alle werkmaatschappijen zijn resultaatverantwoordelijk en uiterst simpel georganiseerd, zo plat als een dubbeltje: één directeur, één bedrijfsleider en de medewerkers. Bepaald geen overdadige managers-bureaucratie!
Zo'n organisatie-ontwerp klinkt heel simpel maar ik signaleer dat de bestuurlijke competenties en ervaringen om vanuit een dergelijk concept te organiseren en te managen een schaars goed zijn. Ook spreekt het niet vanzelf dat de medewerkers een grotere verantwoordelijkheid oppakken. Zelfs in de kleinste bedrijven is het voor menige leidinggevende soms nog heel lastig om goed te delegeren. Ook de veelbesproken resultaatverantwoordelijke teams komen soms maar moeizaam van de grond.

Waar het dan op vastloopt is een gebrek aan ervaring en vertrouwen in dit concept. Emoties spelen op en we vallen weer terug op het meer vertrouwde en meer ‘natuurlijke' controle- en beheersingsdenken. Ook op de werkvloer! "Zeg maar wat we moeten doen, de rest is toch maar flauwekul!"

Als de druk op het verantwoordelijke management groot is wil men iets laten zien. Een strakke besturing en meer controles zijn dan zeer natuurlijke reflexen. Even later blijken dit de voorbodes van toenemende onvrede, verloop, stagnatie en verloedering. Niet alleen grote bedrijven maar ook de publieke sector (gefuseerde ziekenhuizen, bovenschools-management, mammouth- ROC's, koepels en fusies in de zorg, fusies van universiteiten met HBO's) kan hierdoor geteisterd worden.

Dan toch maar weer ontvlechten, de-fusioneren en verzelfstandigen?