Als je iets niet doorgrondt, is het daarom nog niet complex

Columns

Woorden lijken onschuldig maar ze beïnvloeden ons denken en handelen veel sterker dan je wellicht denkt. Neem het woord complex. Als iets bij herhaling niet lukt of we begrijpen het niet, dan noemen we het al snel complex. Het is eigenlijk heel bizar dat ik nooit iemand hoor zeggen dat hetgeen waar hij mee worstelt ongetwijfeld gemakkelijk moet zijn, maar dat hij het nog niet ziet.

“Dat het complex is" als drogredenering

Als je een vraag of probleem niet begrijpt dan is het enige juiste om te zeggen dat je het nog niet begrijpt.

Een andere conclusie, zoals “dat het complex is” is een onjuiste oorzaak-gevolg redenering, een drogredenering dus. Dat je een groot geloof in eigen kunnen hebt, is prima maar dat maakt ‘dat het dan complex moet zijn’ nog geen kloppende conclusie. Er zijn altijd i...


Ben Kuiken
Pro-lid
Dag Paul,

Mooi dat je dilemma's centraal stelt; ik ben het met je eens dat we daar in organisaties vaak te weinig aandacht voor hebben. Helaas ontkracht je je verhaal vervolgens door voor te stellen dat er in managementrapportages gefocust zou moeten worden op 'de gewenste effecten die de organisatie in werkdilemma's nastreeft.' Maar suggereer je dat er voor die dilemma's een juiste oplossing is, maar dat is nu juist bij dilemma's per definitie niet zo: het is een keuze uit twee alternatieven die even onaantrekkelijk zijn. Als het management dan een keuze maakt voor een van de alternatieven is dat haar goed recht, maar dat maakt die keuze voor werknemers daarmee niet per se minder onaantrekkelijk.

Ook sla je mijns inziens de plank mis als je het over complexiteit hebt. Iets is complex als het uit meerdere zelfstandige agents bestaat die elkaar beïnvloeden, waardoor er geen duidelijke oorzaak-gevolg relatie meer is aan te wijzen. Het verkeer is een mooi voorbeeld, maar ook een organisatie: die bestaat uit mensen, die allemaal hun ding doen, er daaruit ontstaan patronen die voorspelbaar en onvoorspelbaar tegelijk zijn. Dat is wat anders dan gecompliceerd: dat bestaat uit verschillende elementen, maar die beïnvloeden elkaar niet onderling. Simpel gezegd: een olifant is complex, een vliegtuig gecompliceerd. Het vliegtuig is het terrein van experts: als je maar genoeg kennis hebt, kun je het doorgronden en voorspellen wat er gebeurt. Bij een olifant kan dat slechts ten dele.

Woorden lijken onschuldig, maar beïnvloeden ons denken en handelen.
Paul van Scherpenseel
Dag Ben,

Dank voor je reactie.

Ik kan begrijpen dat je zegt dat er voor dilemma's geen oplossing is, maar die is er wel (daar gaat mijn boek over, maar dat terzijde). De oplossing is alleen niet procedureel van aard, maar in de vorm van richtinggevende vragen. Elke organisatie kent namelijk meerdere 'waarheden' en richtinggevende vragen helpen medewerkers om verantwoorde keuzes te maken die specifiek voor de context zijn.

Wat betreft je tweede opmerking, ik weet niet waar je die betekenissen vandaan haalt, maar van Dale maakt dat onderscheid niet (net nog opgezocht). Verder gaat het me niet om de precieze definitie van het woord complex, maar hoe het wordt gebruikt in het dagelijkse verkeer. Mijn belangrijkste punt is dat omdat veel leidinggevenden zo gemakkelijk een onjuist oorzaak-gevolg verband leggen en daardoor vraagstukken al snel 'complex' vinden, ze niet meer open staan voor de mogelijkheid dat een oplossing eenvoudig kan zijn. Ze sluiten zich dus af voor de mogelijkheid om hun organisatie eenvoudiger te maken en terug te brengen naar de kern.
Nicoline Mulder
Beste Paul, de afbeelding die je gebruikt gaat niet over 'complex', maar over 'gecompliceerd'. De juiste woorden in de juiste context gebruiken helpt vast enorm.

Meer over Probleemoplossing en besluitvorming