Niet-weten als kerncompetentie

Om te geraken tot wat ge niet weet, moet ge gaan langs de weg van het niet-weten.

Deze uitspraak, toegedicht aan een zekere Juan de la Cruz, kom ik tegen in een boek van de Italiaanse schrijver Sandro Veronesi. Iedereen die dit leest kent dit fenomeen ongetwijfeld vanuit eigen ervaring, zo’n moment dat je weet dat wat je hebt gemaakt of bedacht (nog) niet klopt.

Toegeven

Soms is dat moeilijk om toe te geven. Ben je uren bezig geweest en toch ontbreekt er iets of moet er nog iets, maar wat? Kill your darlings. Zonder die worsteling kan het niet. Het is niet anders. Of het nu gaat om het vormgeven van een project, het concretiseren van een idee, het schrijven van een artikel; zo kan ik nog talloze voorbeelden opsommen.

Het gaat er in de kern om, dat je accepteert dat niet-weten onderdeel uitmaakt van een proces om ergens te komen waarvan je weet dat je het weet. Anders gezegd: niet-weten hoort erbij. Niet-weten doet een beroep op creativiteit, tot het inslaan van andere paden. Eigenlijk leer je vooral als je het niet meer weet.

Competentieprofielen

In competentieprofielen kom je het niet tegen als gewenste kwaliteit. Terwijl ieder die mensenwerk verricht niet-weten toepast en weet dat het werkt. Een gesprek ontspoort. Ik voel dat mijn gesprekspartner ontevreden is over het verloop. Ik weet het even niet meer. Op dat moment kan ik twee dingen doen. Doen alsof mijn neus bloedt en doorgaan op de ingeslagen weg. Ga door op je eigen weg en je wordt nooit ingehaald. Het risico is wel dat ik de ander kwijt raak. De andere mogelijkheid is uitspreken wat me opvalt. Hardop reflecteren, in vaktermen. Het effect van deze interventie is dat het verbinding herstelt en voor opluchting zorgt.

Mijn overtuiging

Natuurlijk is dat niet altijd even gemakkelijk. Ik kan wel twintig redenen noemen om het vooral niet te doen. Mijn kwelduiveltjes als ´dit is niet het geschikte moment, wat denkt zij wel, hier zit hij niet op te wachten´, zorgen voor vermijdingsgedrag. Mijn angst is ten diepste natuurlijk, dat door het uitspreken van dat we me bezighoudt, het gesprek escaleert.

Het tegendeel is waar, zo is mijn stellige overtuiging. Niet benoemen, doorgaan op de ingeslagen weg, zorgt niet alleen dat de ander afdwaalt. Zelf raak je ook de weg kwijt, omdat je eigen gedachten je in beslag nemen. Met als resultaat dat de essentie wordt vermeden. De remedie? Neem je eigen gedachten serieus, volg je intuïtie en je komt uiteindelijk bij de ander.