Verdwijnt bibliotheek als ijkpunt voor ontwikkeling?

Verontrustende berichten in de kranten van afgelopen week. Van de ongeveer duizend bibliotheken in Nederland, wordt bijna een derde bedreigd met sluiting. Het centrum van de boekuitleenkunst zoals we die al zo lang kennen, dreigt aan de wereld van modern ondernemerschap ten onder te gaan. Ernstig of een logisch gevolg van?

Vooraleerst de feiten want die liegen er niet om. Gemeenten snijden stevig in alles wat geld kost en daaraan ontkomt het openbaar lezen niet. Een landelijk broodmes dat tien procent van het budget van € 500 miljoen weet weg te hakken, is onevenredig fors. In de hele bezuinigingstructuur wordt op geen enkele wijze naar doelmatigheid of redelijkheid gekeken, maar slechts naar de balans in boekhoudkundige zin. Een keuze, maar wel een met verstrekkende gevolgen.

Een andere oorzaak, is er een meer structureel van aard; de verandering van het medialandschap. Het is niet zozeer ontlezing, als wel anderslezing die het bestaan van de bibliotheek in de oude constellatie bedreigt. Welk lagereschoolkind gaat er nog naar de bibliotheek voor een werkstuk, als die informatie ook aan de keukentafel is te downloaden? Wie zal The picture of Dorian Gray van Oscar Wilde gaan lenen als deze via de iPhone gratis als app wordt aangeboden? Waarom zou je voor kranten en tijdschriften ‘naar de bieb’ als deze online grotendeels al te raadplegen zijn? Voor het mooie weer gaat niemand de deur uit, laat staan naar een boekenuitleencentrale.

Dan natuurlijk kom je op een cruciaal punt. De geldkraan gaat dicht, terwijl er moet worden geïnvesteerd in innovatie. Tegenstrijdiger kan haast niet. Immers, wil je de bibliotheek laten blijven bestaan, en getuige de inzet van nog steeds een slordige € 450 miljoen wil men dat, zul je geld erbij moeten geven in plaats van afsnijden. Innoveren gaat nu eenmaal slecht samen met geldkrimp.
Een stap verder is snel gemaakt, qua denken. Namelijk, moet de bibliotheek dan eigenlijk nog wel bestaan? Is het geen kwestie van opdoeken, boeken naar De Slegte en de laatste doet het licht uit? Dat zou te gemakkelijk wezen. En ook onwenselijk.

Een bibliotheek heeft nog steeds een belangrijke functie in het leren lezen van elk. Natuurlijk zijn er prachtige multimediale oplossingen en jazeker, er bestaat een e-boek dat in essentie elk boek overbodig maakt. Zou je denken. Toch verdwijnt de stapel papier met een stoffen kaft nooit helemaal. Iedereen riep vijftien jaar geleden dat het tijdschrift zou verdwijnen. De volle kiosken bewijzen het tegendeel. De papieren krant was buiten datum. Niks niet, ze innoveren zelfs.

Het is slechts de distributie waar het aan schort. De bibliotheek als wijkcentrum waar men elkaar ontmoet, heeft de langste tijd gehad. De bieb moet moderner, naar de mensen toe en niet meer in stoffige woonwijkjes wegdommelen. Stations bijvoorbeeld puilen uit van de mensen en lijkt soms meer op een winkelcentrum dan een vervoerverzamelpunt. Naast de Starbucks, de AH To Go en de Léonidas moet er ruimte worden gemaakt voor de stationsbibliotheek. En niet alleen daar, elk nieuw uit de grond te stampen winkelgebied moet bij de ingang duizend vierkante meter bibliotheek herbergen, als rustpunt, als zoekplaats, als schuil, ja mogelijk zelfs als een plek om te lezen.

Als ze de boeken niet komen halen, moet je ze maar brengen.