Positiemacht onuitroeibaar of ten dode opgeschreven door HNW?

Als zelfstandige ben ik het niet gewend dat ik behandeld word als een werknemer die in dienst is van het bedrijf waar ik als onderaannemer betrokken ben bij een bijzondere klus. Vorig jaar had ik daar -  tot mijn chagrijn - in het zesde jaar van mijn zelfstandigheid voor het eerst mee te maken; het voelde als een machtsspel waarbij het soms onmogelijk leek iets goed te doen. Een wespennest waarin ik soms met moeite mijn eigenheid bewaarde en mezelf toesprak om niet op mijn tenen te gaan lopen om te vermijden dat ik op een stel andere ging staan. Dat staat in schril contract met een ontmoeting bij de conferentie Our Common Future in Arnhem van 20 mei. Daar voerde ik een discussie met een dame die werkzaam is bij een organisatie waar de leiding totaal gelijkwaardig is aan de medewerkers; samen maken zij het bedrijf - elke dag weer. Volgens haar zijn bedrijven die niet gaan werken volgens dit concept ten dode opgeschreven. Het is één van de principes van het nieuwe werken waar iedereen zelf invulling geeft aan de wijze waarop ze vanuit medeverantwoordelijkheid bijdragen aan de missie en doelen van het bedrijf.

Zou het echt zo zijn? Zou positiemacht, waarin met hartelust gestrooit wordt met belonen en straffen, waar machtsspelletjes aan de orde van de dag zijn, uitroeibaar zijn in het bedrijfsleven of is dat een utopie? In een artikel van Personeelsbeleid van mei 2011 'Anti-wegloop-beleid' wordt gerept over de jongste generaties die de arbeidsmarkt betreden. 'Twintigers en dertigers, verwachten meer van de werkgever, dan vorige generaties, met name rond de loopbaanontwikkeling en de inhoud van het werk. Ze laten zich niet zozeer motiveren door geld, maar door werk waarvan ze iets kunnen leren en dat iets toevoegt aan hun gevoel van zingeving. Het overgrote deel van deze talenten wil werken op basis van gelijkwaardigheid en is van thuis uit gewend te overleggen en te onderhandelen. Positiemacht staat daar lijnrecht tegenover.

De leidinggevende die als het ware de macht hebben om sfeer te maken, die de macht hebben zich gelijkwaardig op te stellen, die de macht hebben om kennis en informatie rijkelijk rond te delen worden beloond doordat medewerkers langer loyaal blijven aan het bedrijf. Logisch, want het is een manier om medewerkers te blijven prikkelen en dat is nou net hetgeen ze zoeken. Het gedrag van 'de machtigen' leidt tot een sterkte organisatiecultuur waar groeien en delen uitgangspunt zijn. Bekend is, dat bedrijven die al volgens zo'n model werken goede rendementen en resultaten behalen.

Of positiemacht uitroeibaar is, dat weet ik niet. Duidelijk is wel dat medewerkers die moed in hun donder hebben in de komende jaren wanneer er schaarste aan arbeidskracht ontstaat, zullen verkassen. Over een jaar of vier/vijf kunnen ze kiezen uit banen. Wat over blijft binnen bedrijven waarin hiërarchie en autoriteit de boventoon voeren, is een weinig slagvaardig skelet. Misschien is het onuitroeibaar, maar in de huidige wereld kom je er niet wanneer je als leidinggevende maar één kunstje kent; namelijk dat van opdrachten uitvaardigen en verwachten dat iedereen onmiddellijk in de houding springt.