Leiderschap (h)erkennen; wie (h)erken jij als leider?

Bij het woord ‘leider’ denken veel van ons al lang niet meer alleen aan directeuren of politici; mensen met formele macht. Iedereen die bijzondere dingen neerzet en ons daarmee aan het denken kan zet kan een leider zijn.
Na jaren als trainer gewerkt te hebben in het Nederlandse bedrijfsleven, heb ik in 2010 de beslissing genomen om mijn huis met alles daarin te verkopen, mijn tas te pakken en naar Argentinië te gaan om een sociaal project op te zetten voor Stichting Che Amigo. Het project bestaat uit een trainingsprogramma van 1 jaar voor getalenteerde, kansarme jongeren in Argentinië. Door het jaar heen krijgen ze workshops over leiderschap en projectmanagement en worden ze gesteund bij het opzetten van een sociaal project in hun eigen leefomgeving.

Iedere deelnemer kiest zelf een project dat hem of haar aanspreekt.
Het was geen makkelijke stap om het comfort en de vertrouwdheid van Nederland op te geven, maar tot nu toe is het een ontzettend inspirerende en leerzame ervaring geweest, die mijn kijk op leiderschap behoorlijk heeft verbreed.

Wie vindt u een succesvol leider?
Voor ik verderga even een vraag; wie vindt u, als lezer, nou een echte leider? Het mag iemand zijn die u persoonlijk kent, maar ook bijvoorbeeld een beroemdheid. Neemt u een kort moment om daarover na te denken voordat u verder leest.

2 middelmatige studenten
In de 1,5 jaar dat ik bezig ben in Argentinië heb ik de kans gehad om heel veel verschillende mensen te ontmoeten uit heel diverse contexten. 2 mensen die me daarbij geraakt hebben zijn Aníbal en Martín, 2 inheemse jongens uit het Noorden van Argentinië. Allebei de jongens praten weinig en als ze spreken doen ze dat vaak zacht en aarzelend. Ze studeren maatschappelijk werk aan de universiteit van Posadas, maar zijn recentelijk hun beurs kwijt geraakt, omdat ze niet voldoende studiepunten hadden gehaald. Op het eerste gezicht geen opvallende leiders zou je zeggen… Om een beeld te krijgen van hun enorme talent en doorzettingsvermogen heb je meer context nodig.

Obstakels op de weg
In het dorp waar zij wonen is een lagere school waar heel veel kinderen met heel weinig middelen op een chaotische manier les krijgen. Wie daarna naar de middelbare school wil moet naar het blanke dorp 6 km verderop.
Veel kinderen doen dit niet om één of meer van de volgende redenen:
- Ze hebben maar 1 setje kleren en dat is oud en vies.
- Ze hebben geen schoenen.
- Ze kunnen de bus niet betalen.
- Ze vinden het eng om naar het blanke dorp te gaan (waar ze inderdaad behoorlijk gediscrimineerd worden).
- Ze hebben geen voorbeelden; van hun eigen mensen heeft bijna niemand verder geleerd en op de blanke school werkt niemand met wie ze zich kunnen identificeren.
- Ze wonen met het hele gezin in één ruimte en hebben dus geen plek om te studeren.
- Ze hebben geen toegang tot computers of boeken.
- Ze hebben niet genoeg zelfvertrouwen.
- Hun vooropleiding is onvoldoende en ze hebben een taalachterstand en een zwaar accent (Spaans is hun tweede taal)
Van degenen die toch de moed hebben om de uitdaging aan te gaan, stoppen de meesten in het eerste of tweede jaar van de middelbare school. Aníbal en Martín zijn tot nu toe de enigen van het dorp die de school hebben afgemaakt. En dat niet alleen…ze zijn daarna ook gaan studeren.

Studeren op de grond en zonder eten
Ik ontmoette ze toen ze in het tweede jaar van hun studie zaten. Aanvankelijk praatten ze enthousiast over wat ze allemaal leerden en hoe blij ze waren met de kansen die ze kregen. Pas toen we elkaar wat beter leerden kennen en er meer vertrouwen was, kwamen andere verhalen naar voren. Dat ze ieder voor 50 euro per maand leefden (prijzen zijn hier vergelijkbaar met Nederland), net genoeg voor 1 schamele maaltijd per dag. Ze woonden in een ruimte die ze van de universiteit hadden gekregen waarin alleen een matras op de grond lag, dat ze deelden. Ze hadden nog geen stoel om op te zitten, laat staan een computer of koelkast… En toch blijven ze vastberaden om hun studie af te maken.

Welke weg heeft iemand afgelegd?
Ik vroeg u eerder wie u een voorbeeld van een leider vond. Vaak denken we bij zo’n vraag aan mensen die heel ver zijn gekomen en grootse dingen hebben bereikt. Wat ik het afgelopen jaar geleerd heb, is hoe belangrijk het is om te weten WELKE WEG iemand heeft moeten afleggen om te komen waar hij of zij nu is.

Hoe hard zijn harde resultaten?
Waarom is het verhaal van Aníbal en Martín belangrijk? Zodat u medelijden met ze krijgt? Zodat u begrip krijgt voor de moeilijke situatie waarin ze zitten? Wat mij betreft is dat niet de essentie. Wat ik vooral wil overbrengen is het ongelofelijke talent en doorzettingsvermogen dat deze 2 jongens hebben. Dit vertaalt zich niet naar harde zichtbare resultaten in de buitenwereld (2 middelmatige, verlegen studenten), maar wordt duidelijk zichtbaar als je de interesse hebt en de tijd neemt om verder te kijken.

Een lange weg met veel bochten
Iets bereiken in het leven is voor iedereen een uitdaging. Iedereen die bijvoorbeeld een mooie carrière wil zal zichzelf moeten overwinnen en zo nu en dan flink moeten doorzetten. Toch hebben sommigen van ons een behoorlijk rechte weg af te leggen naar ons doel, terwijl anderen flinke omwegen moeten maken. En hoe langer de weg, hoe groter de kans dat iemand voor het einde afhaakt.

Diversiteit vraagt om nieuwsgierigheid en begrip
Naarmate onze direkte omgeving steeds diverser wordt, is het steeds lastiger om aan de hand van iemands prestaties te beoordelen welke capaciteiten iemand heeft. 2 mensen met een zelfde universitaire diploma kunnen heel goed een totaal verschillende weg hebben afgelegd om dit te behalen. Het is maar de vraag of de rijke blanke uit het intellectuele gezin zijn diploma ook had gehaald met 1 karige maaltijd per dag en zonder bureau om aan te zitten. Misschien wel, maar heel waarschijnlijk ook niet. Van Martín en Aníbal daarentegen weten we dat ze de intelligentie en het doorzettingsvermogen hebben om het voor elkaar te krijgen. Nu maar hopen dat hun toekomstige werkgever in staat is om echt leiderschap te herkennen en zich niet laat misleiden door middelmatige cijfers.