Sinds ik met een groene bril mijn directe omgeving scan, valt mij op dat zo’n beetje iedereen MVO-beleid hoog op de agenda heeft staan. Volstrekt lovenswaardig, ja, zelfs toe te juichen, maar pas op; zeven troeven en een aas maken nog geen pit! Of voor wie nooit klaverjast; de beste kaarten bieden nog geen garantie op een klinkende overwinning. Daar is meer voor nodig. En dat wat nodig is, wil ik omschrijven met slechts één woord: kennis.
In één week tijd werd ik van alle kanten bestookt met MVO; vanuit mijn Amsterdamse werkgever via berichten op intranet die werden gelardeerd met het bekende duurzaamheidsausje en een uitnodiging om als MO-ambassadeur met de projectleider van diezelfde discipline om de tafel te gaan zitten. Verder werd ik er vanuit mijn Haagse werkgever op gewezen door een special van het studenten-/medewerkersblad met als leidraad: ‘hoe groen is onze hogeschool?’ en ik werd later in de week vergast op een tijdschrift, dat in z’n geheel aan maatschappelijk ondernemen was gewijd.
Wanneer een ideologie massaal wordt omarmd, is dat het signaal om op je hoede te zijn. Want weliswaar vind ik het een bijzonder goed plan om aandacht te besteden aan duurzaamheid, wanneer dit vanuit het houdingcomponent gebeurt, wordt er één – essentiële - stap overgeslagen.
Inderdaad, ik gaf het al aan: kennis. Of misschien beter gezegd, het borgen van kennis. In de inmiddels redelijk belegen communicatiesequentie, hebben we het altijd over kennis, houding, gedrag. Eerst zorg je dat je doelgroep iets weet, dan iets vindt en vervolgens iets gaat doen (of juist niet doen, of blijft doen). In die volgorde is de basis gelegen van een fundamentele verandering, gebaseerd op cognitie, oftewel het overbrengen van kennis.
Wanneer er nu een stap wordt overgeslagen, ligt de hype op de loer. Iedereen heeft het over MVO omdat iedereen het erover heeft, net als bij Het Nieuwe Werken. Het is net het Droste-effect. Want zolang je de waakvlam niet aanhoudt – kennis – zul je de kachel – gedrag – niet kunnen laten branden. En het gevaar van een hype is dat die overwaait, waardoor de kachel uiteindelijk dooft.
Maar hoe nu borg je die kennis? Hoe zorg je ervoor dat je van een hype duurzaam beleid over duurzaam ondernemen maakt? Helaas, de pasklare oplossing is er niet. Niet in communicatieve zin en ook niet in beleidsmatige zin. Daarvoor is MVO nog steeds te vrijblijvend van aard. Slechts wanneer we geduld hebben en de gedachte levend houden – de waakvlam dus preserveren en de doelgroep blijven informeren – zal MVO op langere termijn nog een gedachte zijn die wordt uitgedragen. De noodzaak ertoe voel ik, hopelijk met mij meer, nog hopelijker met mij velen.
Dus van hype naar hiep hoera is een kwestie van een hele lange adem. Maar wel gedoseerd om tegenzin te voorkomen. Dan namelijk verwaait – zoals gezegd – de waakvlam. En bij een uitgedoofde kachel is het niet lekker klaverjassen als buiten de sneeuw tegen de gevel blaast of het water ons aan de lippen staat.
Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen?
Probeer het Pro-abonnement een maand gratis
En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.
Word een PRO
Ten eerste is 95% van ons gedrag automatisch gedrag; gedrag waarover we dus nauwelijks (meer) nadenken.
Ten tweede kun je niet zomaar 'kennis overbrengen'. Als de ander er niet voor openstaat kun informatie blijven zenden tot je een ons weegt, maar je bereikt er niets mee.
Ten derde leidt veel kennis niet automatisch tot ander (gewenst) gedrag. Sterker nog: mensen met veel kennis over een bepaald onderwerp kunnen ongewenst gedrag vertonen en passen hun houding aan aan hun gedrag!
Bert Pol heeft er een mooi boek over geschreven: 'nieuwe aanpak in overheidscommunicatie'.
Bij gedragsverandering is kennis wel belangrijker, maar veel belangrijker is de interne prikkel om het gedrag te gaan veranderen. Die prikkel komt vanuit de mens zelf en daar is heel veel communiceren en kennis overbrengen vaak niet eens zinvol.
Zoals Gerard Lappee het al aangeeft. Bert Pol is mijn favoriet als het gaat om gedragsverandering. Kortweg samengevat: dat bereik je vooral door in te werken op het onderbewuste. Bij kinderen gaat dat eigenlijk heel eenvoudig. Laat ze een spelletje doen, zoals een energie, afval of water kwartetspel en na drie keer spelen leggen ze het jou zo uit.
Niet omdat ze een lesje hebben geleerd, maar omdat ze beelden met woorden hebben gecombineerd en hebben opgeslagen. Die kennis blijft levenslang aanwezig. Dus: duurzaam geleerd, duurzaam gedaan.
Hoe ouder mensen worden hoe moeilijker om het gedrag te veranderen. Dan werken eigenlijk slechts twee prikkels erg goed: angst voor iets (je bent een rund als je met vuurwerk stunt) en in ons land is de beste prikkel uiteraard........geld. Alles wat beter voor het milieu is, duurzaam is onder laag BTW tarief en alles wat slecht is onder hoog danwel extra hoog BTW tarief. Dan gaat de gedragsverandering razendsnel.