FZ Award-winnares en duurzaam leider Joke Bom: “Ik ben ook geen heilig boontje!”

Bij mensen die zich inzetten op het gebied van duurzaamheid komt de drive vaak voort uit de eigen geschiedenis. Hoe zit dat bij jou?
Ik studeerde af in Sociaal Pedagogische Hulpverlening en werkte daarna met doofblinde kinderen, bij het Leger des Heils, het Rode Kruis en het Ministerie van Justitie. Werken met mensen die in de problemen zaten, heeft mij altijd aangetrokken.
Tijdens een loopbaantraject dacht ik na over een switch en diverse mogelijkheden passeerden de revue: een manege, guesthouse, galerie; dat was het allemaal niet. De combinatie van mode en internet kwam voorbij. Dat internet de toekomst had, geloofde ik wel. Mode op internet, dat werd lastiger, maar ik geloofde dat dit zou kunnen werken.
Door research kreeg ik zicht op het ‘modelandschap’. Ik kwam erachter dat het helemaal niet zo schoon en eerlijk gebeurde. Natuurlijk wist ik van sweatshop af, maar had er eigenlijk nooit bij stil gestaan. Ook niet dat kleding één van de grote vervuilers was. Ik zag foto’s van arbeiders bij wie de armen en benen voor eeuwig rood gekleurd waren door de in de fabrieken gebruikte verf. Ik las over andere ellende in de kledingindustrie. ‘Dat moet anders kunnen’, dacht ik.
Tijdens het zoeken naar verantwoorde kleding kwam ik veel saais tegen: geen mode, geen vorm, geen mooie kleuren. Kortom, kleding die ik zelf niet wilde dragen en hoe kan ik dat ooit verkopen? In november 2006 begon de tocht naar mooie eerlijke mode die beter is voor het milieu en de mensen die het maken.

Inmiddels bestaat de MVO-prestatieladder. Bedrijven doen hun best om te controleren of er geen uitbuiting/kinderarbeid aan te pas is gekomen. Hoe kan iemand die duurzame kleding wil dragen 100% zeker zijn dat het goed zit?
Bedrijven moeten hiernaar streven. En dan heb je nog een definitie van kinderarbeid, wat is dat?
De kleding die WatMooi verkoopt zijn grotendeels gecertificeerd met labels (Fair Wear, Fair Trade, Made By en People 4 Earth). Zij controleren de fabrieken regelmatig. Audits zijn momentopnames! Daarom vind ik de intentie en motivatie van de eigenaren van de fabriek veel belangrijker. Hoe kijken ze tegen kinderarbeid aan, wat doen ze om dit te voorkomen? Als je daar met hun over praat krijg je een beeld. Sommige fabrieken hebben projecten waar kinderen die eerst op straat leefden nu in de ochtend werken en in de middag naar school gaan. Je moet samen kijken naar oplossingen. Ik denk dat kinderarbeid een van de bekendste issues is en daarom is er al veel verbeterd, maar het blijft opduiken. Kijk nu maar weer naar de hazelnootteelt in Turkije.
Wij verkopen labels die Fairtrade in hun hart in hun bedrijfsfilosofie dragen. Zij bestaan al jaren en zijn samen met de fabrieken groot geworden. Ze kennen deze door en door.
De MVO-prestatieladder is een certificeringsysteem op bedrijfsniveau; er wordt gekeken naar wat ze doen aan duurzaamheid en hoe dat is geborgd. Wat ik jammer vind is dat het stopt bij bedrijfsniveau; het blijft in Business to Business hangen. Organisaties als Peole 4 earth, made By,die op elk niveau aan een vorm van consumentencommunicatie doen, gaan een stap verder.

Een reactie die ik vaak hoor wanneer een vorm van uitbuiting wordt aangetroffen is 'reject'. Wat is jouw mening hierover? Welke acties zijn zinvol?
‘Buiten sluiten’ is geen oplossing; dan zet je oogkleppen op. De fabriek of katoenboer gaat immers gewoon verder. Je kunt beter in gesprek gaan, kijken wat er aangepast kan worden; in kleine stapjes werken aan verbetering passend binnen de cultuur van het land.
Mensen kunnen niet opeens grote stappen maken. Als bedrijf vind ik dat je ook duurzaam onderneemt als je ergens tijd en energie insteekt. Je investeert in de mensen en je kijkt samen hoe zaken anders kunnen. En dat zonder je westerse wijsvinger die vertelt wat zij allemaal fout doen.

Een leek - als ik - weet heel weinig van alternatieve gewassen en materialen waar je ook kleding van kunt maken. Wat kun jij ons daarover vertellen/leren?
Er is veel te vertellen over duurzame stoffen. Het is een wereld die in beweging is en die dagelijks veranderd. Om mensen hierover te informeren heeft watMooi de http://wiki.watmooi.nl opgezet. Hier verzamelen we onze informatie over duurzame mode.

Opvallend is dat je eerlijk vertelt dat jouw bedrijf niet 100% duurzaam is en dat het de vraag is of dat überhaupt kan. Ik ken nauwelijks mensen die dit zo recht voor de raap vertellen. Waarom ben je zo eerlijk?
Ik ben ervan overtuigd dat eerlijkheid het langst duurt; mijn bedrijf is mijn hart en ziel. Ik zal nooit klanten voorliegen over producten, want dan verloochen ik mezelf. Ik probeer iedereen zoveel mogelijk te informeren. Daarna is het aan de klant om te kiezen. Ik ben ook geen heilig boontje; ik wil gewoon lekker leven. Als ik de keuze heb en het is van dezelfde kwaliteit, dan kies ik voor bio en verantwoord. Heb ik vier afspraken op een dag, dan neem ik de auto, want met de trein - dat is niet te doen. Als je daar eerlijk vooruit komt, dan accepteren mensen dat ook.

Je hebt de FZ-Award gewonnen en bent vrouwelijke ondernemer (ZZP) 2010. Je bent al jaren ambassadeur voor duurzame mode. Wat ga je anders/meer doen om het gedachtegoed onder de aandacht te brengen? Kleurt het jouw handelen als 'erkent duurzaam leider'?
Met de FZ Award laat ik zien dat ondernemen en duurzaamheid goed samen gaan. De afgelopen jaren dacht iedereen dat je geen succesvolle ondernemer kon zijn als je in de duurzame hoek zit. Ik ben het bewijs dat het wel kan! Ik wil vrouwen inspireren om hun droom te volgen. Als je ergens in gelooft, ga er dan voor! Ik had totaal geen verstand van mode of van Internet, maar ik had een droom: de wereld een beetje mooier maken. De FZ Award is de bekroning van deze droom.