'Er zijn weinig mensen die een ander geluid laten horen en als ze dat wel doen, zijn ze al vrij snel een Poetin adept.'

Afgelopen weekend was ik in meerdere opzichten een bevoorrecht mens. Het was heerlijk nazomer weer en ik was op Terschelling. Ik begeleidde daar een groep jonge professionals, werkzaam in de energiewereld, in hun expeditie naar Springtij, het jaarlijkse festival van iedereen die in de duurzaamheidswereld iets te melden heeft. Mooi weer, mooie mensen, inspirerende ontmoetingen. Ideale omstandigheden om de duurzaamheid en de energietransitie een flinke stap vooruit te laten zetten, zou je zeggen.....

Springtij bestaat nu zo’n vijf jaar en is een waardevol initiatief van Wouter van Dieren. Het is een inmiddels internationaal vermaard forum, waar vier dagen lang vele honderden zeer bevlogen mensen zich buigen over tal van onderwerpen en thema’s die met duurzaamheid te maken hebben. Er zijn prachtige sessies in de duinen, er wordt massaal vis gegeten op de Boschplaat en Govert Schilling spreekt ’s nachts zo inspirerend dat je ondanks de bewolking de sterrenhemel in volle pracht voor je ziet. Maar toch, als je mij nu vraagt of de duurzaamheid hier iets mee is opgeschoten, dan aarzel ik. Soms denk ik zelfs: eerder het tegenovergestelde.

Springtij: een intrigerende paradox

Springtij heeft iets intrigerend paradoxaals. Er zijn vele tientallen workshops, masterclasses en plenaire zittingen, waar de inhoudelijke boodschap state-of-the-art is: vernieuwend, vooruitstrevend, verrassend. Maar het zijn wel workshops, masterclasses en plenaire zittingen in een vorm die al lang bewezen heeft niet optimaal te zijn. Geregeld zitten grote groepen twee uur te luisteren naar een PowerPoint-presentatie, of kijken ze naar panel-discussies van grijze mannen en vrouwen op het toneel. Heerlijk als intellectuele vakantie, maar meer ook niet.

Boeiende discussies tijdens lunches en koffiepauzes worden onderbroken om sloom achter iemand aan te sjokken naar de volgende kale locatie voor weer een workshop. Locaties, waar dan ook nog eens geen koffie, fruit, snoep of water is: het zijn de gelovigen die zondagochtend naar de kerk gaan om daar te horen wat ze willen horen. De deelnemers, overwegend witte babyboomers, genieten zichtbaar. Zo gaat het immers al jaren, is het vertrouwd en kunnen ze lekker met z’n allen boos zijn op de domme achterblijvers op het vaste land die niet zien hoe belangrijk duurzaamheid is.

De veelzijdige werkelijkheid

Anders dan de reguliere deelnemers, bestond de groep jonge professionals die ik begeleidde uit een divers gezelschap. Sommigen werken bij traditionele producenten, anderen bij kleine start-ups die op die manier bijdragen aan de transitie. Het was in alle opzichten een veelkleurig gezelschap. En anders dan de reguliere deelnemers, gingen zij aan het werk, niet passief luisteren, maar actief met elkaar in gesprek. Om te ontdekken hoe veelzijdig de werkelijkheid eigenlijk is. En hoe verrijkend het is om van elkaar te ontdekken wat jouw beeld van de werkelijkheid is, zonder daar een oordeel over uit te spreken. En om dan te zien, dat het mogelijk is om, ondanks de tegengestelde belangen van de organisatie van waaruit je afkomstig bent, een common ground te vinden, een basis voor een volgende stap.

Op zaterdag presenteerden de jongeren op de zeilboot waarmee ze naar Terschelling gekomen waren, hun plannen aan zo’n vijftig deelnemers en gingen met hen in gesprek. Het zijn stuk voor stuk plannen en ideeën die direct kunnen bijdragen aan het verduurzamen van onze maatschappij. Het zijn plannen, waar de medewerker van Shell en de Gasunie even enthousiast van worden als de jonge architect die cradle-to-cradle gebouwen ontwerpt. En het zijn stuk voor stuk initiatieven die nu al vervolg krijgen.

Poetin adept

Voor de jonge professionals was het Springtij festival aanvankelijk een ware snoepwinkel: ze genoten van de veelzijdigheid, van de mogelijkheid om met CEO’s, oud premiers en oud ministers in gesprek te gaan. Maar langzaam maar zeker sloop er ook opstandigheid in de groep. Zo verbaasden zij zich over het gebrek aan interactie, over de eenzijdigheid en over het afzetten tegen de ander. “Er zijn weinig mensen die een ander geluid laten horen en als ze dat wel doen, zijn ze al vrij snel een Poetin adept. Enkel als je behoort tot de incrowd, zet je hier voet aan wal. Is dit het Urk van duurzaamheidsland?” hielden zij de toehoorders voor tijdens de slotmanifestatie.

Het mooie van deze generatie jongeren is, dat zij hun opstandigheid niet omzetten in ‘afzetten en koesteren van het eigen gelijk’, maar in acties om bij te dragen. Zij claimen een plek in de organisatie van volgend jaar om, zoals ze zelf zeggen, “niet geremd door ervaring en gevestigde belangen” een meer interactief Springtij te maken: “van zenden naar doorgeven”.

Vorm én inhoud zijn beide nodig

De ervaring van de jonge professionals laat zien, dat de vorm waarin je een bijeenkomst giet, van groot belang is. Vorm in de zin van de structuur van het programma, de samenstelling van de deelnemers, de locatie waar je elkaar ontmoet. Als vorm en inhoud samenvallen en elkaar versterken, gebeurt er iets wezenlijks en onomkeerbaars. Als je een beweging wilt entameren - en Springtij wil dat - ga dan bewegen en niet passief zitten luisteren naar presentaties. Als je wilt verbinden - en Springtij wil dat - luister dan ook echt naar de ander en creëer niet een sfeer waarin het andere geluid zich niet eens meer wil laten horen. Als je actie wilt, ga dan met elkaar aan het werk en ga echt op stap en sjok niet van lezing naar masterclass naar lezing.

Springtij oude stijl laat zien dat als je alleen op de inhoud focust en niet ook aandacht besteedt aan deze vormaspecten, je op zijn best een lavende kerkdienst krijgt, ook leuk, maar volgens mij niet wat de initiatiefnemers van Springtij ooit voor ogen hadden.

Eric Spaans is Gelegenheidschepper. (zie www.kaapz.nl)

Het jong professionals programma van Springtij was een initiatief van Stedin en Alliander en werd georganiseerd door The Punchy Pack uit Amsterdam (www.thepunchypack.nl)