Duurzame armoedebestrijding; hoe pak je dat echt goed aan?

Armoedeproblematiek is bijzonder complex. Het gaat zelden alléén om direct gebrek aan geld en middelen. Materieel gebrek hangt altijd samen met sociale en psychologische problemen die vaak al generaties lang zijn opgebouwd. Denk daarbij aan: uitzichtloosheid, gebrek aan zelfvertrouwen, mensen die niet worden geprikkeld of gestimuleerd, weinig onderling vertrouwen of onderlinge organisatie, een gebrekkige communicatie- en/of infrastructuur, etc.Mensen en organisaties die zich inzetten voor het bestrijden van armoede komen daardoor soms in een lastige spagaat te zitten. De huidige “facebook” generatie in Nederland reageert het beste op korte eenvoudige boodschappen; een helder probleem en een heldere, transparante, liefst direct meetbare oplossing. Mensen/organisaties geven daarom ook het liefst geld aan een project dat op korte termijn concrete zichtbare resultaten oplevert.

De praktijk in het veld sluit vaak niet goed aan bij de wensen van de achterban in Nederland. Onze ervaring met donoren, is dat ze vragen om een helder, vooraf omschreven projectplan dat in een paar korte zinnen kan worden uitgelegd. Een project waar je een foto van kan maken (zoals een school of waterput) doet het daarbij steevast beter dan een meer abstract project zoals een training. Ook is er veel druk op ontwikkelingswerkers in het veld om snel voor resultaten te zorgen. Als er geld op de rekening staat dan moet dit binnen een korte termijn ‘weggezet’ worden.

De afgelopen maanden hebben we een heleboel projecten bezocht in verschillende gemeenschappen in Argentinie. Projecten op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, landbouw, grote projecten, kleine projecten, dure en minder dure projecten. En ze lijken allemaal 1 ding met elkaar gemeen te hebben; als het project niet gedragen wordt door de mensen voor wie het bestemd is, dan is het gedoemd om te mislukken! Veel mensen hebben ons verteld over projecten die van buitenaf werden geïmplementeerd en die instortten zodra de initiatiefnemers weer weg waren. De lokale bevolking had daarna simpelweg niet de middelen, de kennis of het zelfvertrouwen om het project voort te zetten. Zeker als dit een aantal keer achter elkaar gebeurd, kan het vreselijke gevolgen hebben voor het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van de bewoners en het vormt een voedingsbodem voor corruptie.

Jaren geleden kwam er al consensus onder ontwikkelingswerkers dat het belangrijk is om lokale mensen te betrekken bij projecten. Via allerlei soorten participatieve methodes werden arme gemeenschappen gevraagd om input te geven. Soms uit oprechte interesse en betrokkenheid, soms als formaliteit om vervolgens alsnog een Westers idee door te drukken. Wij geloven dat alleen inbreng vragen niet genoeg is. Ontwikkelingshulp moet er in onze ogen ALTIJD op gericht zijn mensen onafhankelijk te maken. Daarom richten wij ons op het stimuleren van lokaal leiderschap. Wij selecteren mensen uit arme gemeenschappen die opvallen door hun open en sociale instelling, hun intelligentie en hun proactieve houding. Deze mensen bieden wij de volgende drie essentiële zaken;

1)    Inspiratie en contacten

2)    Training; persoonlijke ontwikkeling en concrete vaardigheden

3)    Praktische hulp, zoals bijvoorbeeld financiële ondersteuning.

Tijdens een programma van een jaar maken deze jonge leiders kennis met inspirerende mensen uit andere gebieden, waardoor ze zich gestimuleerd voelen en een bredere kijk op de wereld krijgen. Zij krijgen training op het gebied van zelfkennis (de eigen talenten maximaal kunnen inzetten) communicatie en projectmanagement en worden gecoacht bij het opzetten van een sociaal project binnen hun eigen gemeenschap.

Projecten waarbij geld gegeven wordt zonder dat er tijd en energie geïnvesteerd wordt in sociale organisatie, training en betrokkenheid, zijn gedoemd te mislukken. Anderzijds werkt het ook niet om mensen op te leiden en te motiveren als ze vervolgens tegen allerlei praktische problemen oplopen die ze niet zelf kunnen oplossen. Daarom bieden wij naast training en coaching ook praktische ondersteuning. Deelnemers van het programma kunnen een (micro)financieringsaanvraag bij ons indienen voor hun project en, waar mogelijk, brengen we ze in contact met mensen en organisaties die ze verder kunnen helpen.

Alle trainingen in dit programma worden gegeven door lokale trainers. Deze jonge, getalenteerde mensen worden door ons opgeleid en gecoacht. Na afloop van dit jaar zijn zij in staat om alle programma’s zelfstandig te geven. Doordat de trainers zelf uit gemarginaliseerde gebieden komen, kunnen zij goed aansluiten bij de deelnemers en vervullen zij ook een voorbeeldrol. Aan het einde van het jaar, krijgen alle deelnemers een ‘train the trainer’ waarin zij leren om zelf dezelfde workshops te geven aan andere mensen in hun gemeenschap.

Alles bij elkaar is het geen project dat makkelijk in twee regels uit te leggen is. Het levert ook geen concreet gebouw op waar we een foto van kunnen maken. Vooraf is moeilijk te voorspellen wat voor concrete projecten eruit voort zullen komen. We zijn er wel van overtuigd dat het een voorbeeld van een project is dat op lange termijn enorme impact heeft. De relaties die door dit programma worden opgebouwd vormen een basis voor veel ontwikkeling in de toekomst. We creëren een platform van kundige leiders, die verder kijken dan hun eigen gemeenschap, die de vaardigheden hebben om dingen op te zetten en contacten kunnen leggen met externe partijen. Zo komt er na verloop van tijd hopelijk het moment dat we onszelf overbodig hebben gemaakt..

Jasper Wegman oprichter van de stichting Che Amigo. www.cheamigo.nl en Christien Oudshoorn projectleider trainingen bij Che Amigo. www.christienoudshoorn.com