Duurzaam maakt ook niet ongelukkig

Vorige week vroeg ik me af of alle aandacht voor duurzaamheid ongelukkig maakt. We zijn een week verder. En enkele reacties die de moeite waard zijn om te delen.

Zoals aangegeven is geluk een lastig te peilen onderwerp. Geluksprofessor Ruut Veenhoven heeft in één van zijn vele artikelen over geluk een link gelegd naar duurzaamheid. Daarin stelt hij dat er aanwijzingen zijn dat een beweging naar een meer duurzame consumptie een kleine reductie in geluk zou betekenen. In ieder geval tijdelijk. Maar tegelijkertijd kunnen we heel gelukkig doorleven met iets minder luxe. En dit draagt wel bij aan het geluk van de volgende generaties. Dus je kan beter kijken naar morele rechtvaardiging van streven naar een meer duurzame samenleving dan naar het effect op ons geluk¹.

Ik vroeg me echter af of een gevoel van onbehagen was te koppelen aan de toename van aandacht voor duurzaamheid. En dan met name aandacht voor de negatieve aspecten. En ik was ook benieuwd of daar onderzoek naar was uitgevoerd. Ruut Veenhoven heeft daarop gereageerd dat wij tegenwoordig langer en gelukkiger leven dan ooit in de menselijke geschiedenis en dat dit komt door de moderne samenleving. Verder stelt hij dat er niettemin veel maatschappelijk onbehagen is en dat dit onbehagen de laatste tijd toeneemt. Hiervoor bestaan veel redenen en ongerustheid over duurzaamheid is waarschijnlijk één van die redenen. In hoeverre dat ook inderdaad het geval is valt echter moeilijk te onderzoeken.

Afgelopen week was weer het jaarlijkse festijn met koets, koffertje en hoedjes. Met weer evenzo weinig inspirerend nieuws. Een stapje terug hier, een stimulerend maatregeltje daar. Maar nauwelijks aandacht voor duurzaamheid. En nauwelijks aandacht voor geluk. In de Dagblad De Pers (http://www.deondernemer.nl/deondernemer/511184/Hou-toch-op-met-je-procentje.html ) werd hierover bericht dat “meer en meer economen roepen op om voorbij het bruto nationaal product te kijken. Gezondheid, fijne leefomgeving, leuk werk: daar gaat het om. Zeg maar het bruto nationaal geluk. Naast bijvoorbeeld Femke Halsema ijvert geluksgoeroe Ruut Veenhoven hier al jaren voor. Zonder succes luistert hij altijd met gespitste oren naar de Troonrede, maar het woord geluk komt er nooit in voor.”

Dit sluit mooi aan bij een andere reactie die ik op mijn blog kreeg. Erik van Erne, directeur van stichting Milieunet in Utrecht, wees op Duurzaam Geluk: Bruto Nationaal Product + Relatiegeluk + Gezondheid. Hij linkte daarbij naar zijn blog http://www.stichtingmilieunet.nl/andersbekekenblog/duurzaam/duurzaam-geluk-bruto-nationaal-product-relatiegeluk-gezondheid.html. Daarin verwijst hij naar Mark Anielski die aangeeft dat de waarde van onze economie kan worden gemeten door naast Bruto Nationaal Product waarden te meten zoals relatiegeluk en gezondheid. Deze Canadese econoom heeft daarvoor een praktijkgericht model ontwikkeld over échte welvaart, over duurzaam geluk. Op dinsdag 28 september van 12:00 tot 14:00 uur geeft hij hierover een lezing in het Grand Café van het Ministerie van Financiën. Jammer genoeg kan ik er zelf niet bij zijn, maar lijkt me heel interessant.

Het is wel aardig om even te citeren uit het boek van Anielski ‘The Economics of Happiness: Discovering Genuine Whealth’: “While there is a growing library of books about sustainability, I offer here a new paradigm which is also a pragmatic system for the management and stewardship of the common wealth of nations. While other books might despair at the sad state of the world and our environment, The Economics of Happiness holds out hope that a genuine renaissance in economics, accounting and business practices is possible and that you and I can build communities of genuine well-being and happiness, a vision that is shared by many. This book is optimistic and predicated on faith that people of all nations understand intuitively what needs to change in order for humanity to move towards a more sustainable future.”

Dat geeft de burger moed. Een rechtstreekse koppeling tussen (on)geluk en duurzaamheid mag dan wel moeilijk zijn maar blijkbaar valt er wel degelijk een link te leggen tussen zorgen voor de omgeving en geluk. Ik ben er alleen nog niet gerust op dat iedereen van intuïtief begrijpen wat móet veranderen ook daadwerkelijk gáát veranderen. Ben benieuwd naar hoe dit wordt vertaald in zijn theorie en in de praktijk. Het weten is stap 1 en vervolgens willen stap 2 maar het daadwerkelijk doen is nog een forse stap verder.  Hoe? Hier kom ik de volgende keer op terug.

¹[in Reddy, S. (Ed.), Green consumerism: Approaches and Country Experiences, The Icfai University Press, Hyderabad, India, 2008, ISBN 81-314-1390-0 pp. 39-68.]