Duurzaam maakt niet gelukkig?

Olierampen, verdwijnen van grondstoffen, aantasting van natuurgebieden, energiediscussies. Ik volg aandachtig het nieuws op het gebied van duurzaam omgaan met onze leefomgeving. Dat heb ik overigens al mijn hele leven gedaan, toen het woord duurzaamheid nog verre van in de mode was. Ook praat ik vaak over de ontwikkelingen op dit terrein in mijn netwerk. En ik kan niet zeggen dat ik van al deze informatie gelukkig wordt. Sterker nog, ik betrap mezelf geregeld op een stemmingsdaling al naar gelang het onderwerp. Maakt aandacht voor duurzaamheid dan ongelukkig?

Om te beginnen is geluk als onderwerp al een lastig onderwerp. Over geluk wordt de laatste jaren nader onderzoek gedaan in een zich ontwikkelende wetenschap. Met name Ruut Veenhoven, emeritus-professor 'maatschappelijke omstandigheden voor geluk van de mens' aan de Erasmus Universiteit, heeft met de World Database of Happiness (WDH) veel werk hieraan verzet. Onlangs is een bloemlezing verschenen onder redactie van Leo Bormans, ‘Geluk. The World Book of Happiness’, waarin 100 experts in de positieve psychologie hun kennis hierover delen. Wat opvalt is dat de link met duurzaamheid op verschillende manieren terugkomt.

Door verschillende onderzoekers wordt de Happiness Paradox beschreven. Hoe meer er wordt gejaagd op zaken die je gelukkig zouden moeten maken, hoe ongelukkiger je wordt. In arme landen wordt geluk nog bepaald door economische factoren. Maar in rijke landen is dit verband verdwenen. Daar wordt geluk veel meer bepaald door zingeving. Minder materialistische en meer idealistische waarden. Een toename van rijkdom in de vorm van carrière, status, euro’s, e.d. levert slecht kortstondig een positieve prikkel. Geen duurzaam geluk dus. Iedere keer moet er een nieuw shot worden genomen met graaicultuur als negatieve bijwerking.

Een andere manier waarop geluk en duurzaamheid is gekoppeld wordt beschreven in ‘The Happy Planet Index 2.0’ (http://www.happyplanetindex.org/public-data/files/happy-planet-index-2-0.pdf). Daarin wordt een beeld gegeven van hoe gelukkig mensen over de hele wereld zijn. Als basis geldt in verschillende onderzoeken gemeten geluk en levensverwachting. En omdat ook wordt gekeken naar hoe gelukkig de aarde met ons is, wordt de ecologische voetafdruk als factor meegewogen. Het zal niet verbazen dat dit een ander beeld geeft dan wanneer strikt naar onze eigen geluksfactoren wordt gekeken.

Zo scoort Denemarken erg hoog op de geluksranglijst van de WDH (met een 8.3 in de top 3) maar staat het land in de Happy Planet Index (HPI) ineens op plaats 105 (door de grote ecologische schoenmaat). Het omgekeerde zie je ook en dat is wel wat wrang. Zo staat Haïti hoger dan Nederland in de HPI, veroorzaakt door de lage ecologische belasting. Terwijl dat land een erg lage levensverwachting en een lage geluksscore heeft. Dus of dat nou zo gelukkig uitpakt? Soms gaat het wel hand in hand, want Costa Rica staat in beide indexen bovenaan. Nederland scoort overigens als West-Europees land het beste in de HPI, maar wel pas op plaats 43 van de 143 bekeken landen. En het staat in de WDH met 7.6 op een gedeelde 15^e plek in een ranglijst van 148 landen.

We kennen de 3P’s van People, Planet, Profit. In zijn bijdrage aan het eerder genoemde boek beschrijft professor Ernst Gehmacher (Club van Rome, BoaS en OESO) de 3 F’s: Fit, Friends, Fun. Fit: een actieve en sociale levensstijl zorgt voor minder ziekte en meer geluk, ook op oudere leeftijd. Friends: Het hebben van goede relaties is veel belangrijker dan het hebben van veel geld of bezittingen. En Fun moet je hebben in je dagelijkse bezigheden. Geen zoektocht naar kortdurend en verslavend geluk, maar naar meer duurzame vormen. Plezier in je werk, in vriendschap, in hobby’s en in het werken aan ontwikkeling van jezelf, van een ander en van de omgeving. En dat kan je leren, trainen en toepassen.

Wat betekent dit nu voor mijn gevoel van geluk in relatie tot duurzaamheid? Ik word nog steeds niet vrolijk van Inconvenient Truths. Natuurlijk, er is ook goed nieuws. Het is weliswaar nog lang niet toereikend om de impact van het slechte nieuws te compenseren, maar een nieuw tijdperk moet ergens beginnen. Daarnaast staan alle persoonlijke FFF-indicatoren om een gelukkig leven te leiden op neongroen. Dus wat zeur ik nou? En soms moet je je ook een beetje kwaad maken om energie te krijgen om iets aan te pakken. De Tom Peters aanpak zullen we maar zeggen. Zonder ergernissen ook geen actie. Het is alleen wel zaak om wel elke stap positief te benaderen. Anders verzuur je en dat is niet goed voor je persoonlijk milieu.