Back to the Future: de multiculturele versie

Afgelopen maandag was ik bij de opening van het academisch jaar in Maastricht. Het thema was ‘University for the Future’ en als gastspreker was de Britse historica (en schrijver en tv-presentator voor de BBC) Bettany Hughes uitgenodigd. Het lijkt tegenstrijdig om een historica uit te nodigen voor een blik naar de toekomst, maar niets bleek minder waar. Zij gaf een geweldige presentatie vanuit de stelling ‘we don’t live in the past, but have to live with it’. En dat bleek een prachtig aanknopingspunt om de huidige stigmatisering van alles wat maar naar islam ruikt en de daarop gebaseerde polarisering in de maatschappij te nuanceren.

Essentieel: raken we de goede hersenhelft?

Als essentiële randvoorwaarde stelde zij dat de kracht moet worden benut van het vertellen van een goed verhaal. De basis hiervoor ligt bij de leermethode van Socrates, de maieutikè technè oftewel een vraag- en antwoordspel tussen leraar en leerling. Dit sluit overigens ook goed aan bij de wijze waarop binnen de Universiteit Maastricht de studenten met Probleemgestuurd Onderwijs aan het werk worden gezet, maar dat zal geen toeval zijn. De achterliggende gedachte is dat vanuit dialoog en discussie eigenstandig verworven kennis essentieel is voor echte ontwikkeling. Niet alleen de linker hersenhelft aan het werk, maar ook de rechterhelft. Goede verhalen zeggen veel meer dan droge cijfers.

Verhaal: De Gouden Eeuw van de islam

Gebaseerd op dit principe heeft de BBC samen met de Foundation for Science Technology and Civilisation (FSTC) een beweging op gang gebracht. Een beweging waarin wordt getoond wat de islamitische erfenis is aan de huidige maatschappij (zie http://www.muslimheritage.com/). Duidelijk wordt dat wat wij in het westen als de Middeleeuwen oftewel ‘the Dark Ages’ beschouwen, pas opgeheven door de enorme uitbarsting van kunst en wetenschap in de Renaissance, in het geheel niet een globale periode van donkerheid was. Er kwam gigantisch veel licht uit het oosten. In de islamitische wereld werd in wetenschap, technologie, kunst en cultuur ongelooflijk veel bereikt. Wat de basis heeft gelegd voor onze moderne samenleving.

In Groot-Brittannië is een groots opgezette campagne gevoerd om het bovenstaande te laten zien in een tentoonstelling, een boek en andere media. Met een prachtige HarryPotter-achtige trailer en korte film om de jeugd en dus de toekomst te interesseren (te zien op http://www.1001inventions.com/). Met veel enthousiasme is het verhaal van ‘the Golden Age’ verteld. Onderbouwd met bewijsmateriaal. Maar wel een inspirerend verhaal, dus niet alleen droge cijfers. En het heeft veel rechter hersenhelften bereikt, want in 5 maanden is het recordaantal van meer dan 400.000 bezoekers naar London gekomen. En nu gaat deze tentoonstelling de wereld over.

Welke verhalen hoor ik?

Bettany Hughes, ook te zien in de trailer, heeft met haar lezing wel een pijnlijk punt geraakt. Op een universiteit maar dat geldt ook voor andere onderwijsinstellingen kan een eigen mening over zaken worden gevormd. Los van het feit of dat ook overal in deze instellingen gebeurt, zou dit  in de gehele maatschappij moeten plaatsvinden. Een omgeving waarin bijv. politici en bestuurders veel verantwoordelijkheid dragen. En juist daar worden gemakkelijk eenzijdige beelden verspreid en onzinnige verhalen verteld. Voornamelijk ten behoeve van macht. In plaats van te streven naar verbinding wordt kennis benut om achter de schermen een uitgekiende strategie te ondersteunen. Mooi voorbeeld is hoe de afgelopen weken de kabinetsformatie is verlopen. Met als risico een verdere polarisatie. Terwijl de historie toch heeft geleerd wat hieruit voortkomt.

En hoe gaat het verhaal nu verder?

Gelukkig leert de lezing ook dat beweging kan worden omgekeerd. Door niet alleen maar te focussen op de negatieve aspecten. Natuurlijk kan schending van mensenrechten niet worden getolereerd. Natuurlijk zijn onderdrukking en terrorisme niet acceptabel. Maar een compleet continent aan moslims over één kam scheren is demagogie. En dat kost teveel kostbare aandacht, terwijl we hard moeten werken aan grote uitdagingen in onze samenleving als het gaat om economie, milieu of sociale vraagstukken. En de ontwikkeling op deze terreinen blijkt door de eeuwen heen uitgerekend dankzij vele culturen mogelijk geweest. Omkeren moeten we: door de juiste verhalen, goed onderbouwd met veel enthousiasme te vertellen en daarmee dialoog en discussie los te maken, eigen mening te vormen en in samenwerking aan een positieve ontwikkeling te werken.