Wat gebeurt er als je een druk plein in de binnenstad afsluit voor zwaar verkeer?

Wat gebeurt er als je een druk plein met veel winkels en horeca in de binnenstad afsluit voor zwaar verkeer? Hoe zorg je dat winkels en horeca toch bevoorraad worden? In 2023 nam de gemeente Amsterdam de proef op de som bij de Nieuwmarkt. Werkzaamheden in de Sint Antoniesbreestraat en problemen bij de Kloveniersburgwal zorgden vorig jaar voor een ‘onbereikbare binnenstad’. Hierdoor kon zwaar verkeer boven de 7,5 ton twee maanden lang niet in het gebied bij de Nieuwmarkt komen. De betrokkenen, van gemeente tot horeca-ondernemers en vervoerders, vertellen hoe dat ging. 

“Eigenlijk hadden we maar twee opties om te zorgen dat de bevoorrading door kon gaan”, vertelt omgevingsmanager bij de gemeente Amsterdam Koen Hondebrink. “Of de Kloveniersburgwal versterken met een damwand, zodat er weer zwaar verkeer over kon. Of zorgen dat alle vrachtleveranciers in het gebied alternatieve vervoermethoden gingen gebruiken.” Die keuze was snel gemaakt. De damwand zou 2 miljoen euro kosten, terwijl hij maar 2 maanden nodig was.

Klein en licht vervoer en vervoer over water

De gemeente hielp de horeca en detailhandel om met klein vervoer of vervoer over water hun zaken te bevoorraden. De gemeente bood aan om de kosten voor het vervoer over water voor haar rekening te nemen. Een handvol kleinere toko’s in de buurt heeft uiteindelijk voor die optie gekozen. “Dat ging op zich prima”, vertelt Bart Verweijen van Zoev City. “Alle producten werden vanuit de vrachtwagens bij onze opslag in de haven aangeleverd, op pallets op een schip geladen en naar de Nieuwmarkt vervoerd. Daar werden de pallets op kleine heftruckjes gezet en naar de klant gebracht. Die heftruckjes werken perfect. Ze zijn snel, klein en wendbaar, ze kunnen overal langs en ze rijden heerlijk.”

Dat slechts een handvol toko’s gebruik heeft gemaakt van Zoev City vond Bart jammer. “Natuurlijk zitten er een aantal haken en ogen aan vervoer over water, bijvoorbeeld als het gaat om de levering van koelverse en diepvriesproducten.” Maar het gebrek aan belangstelling lag volgens Bart toch vooral aan het feit dat de vervoerders met hun vrachtwagens tot vlakbij de Nieuwmarkt konden komen om hun lading over te slaan. Dan is de keuze snel gemaakt.

Richard Hussem van Sligro kan dat beamen. “Wij hebben er samen met onze klanten aan de Nieuwmarkt voor gekozen om bij het Oosterdok de lading over te slaan naar kleine wagentjes”, vertelt hij. “Zo hielden we het transport zelf in de hand, en konden we ook de conditie van koelvers en diepvriesproducten nog steeds garanderen.” Extra overslagmomenten is een van de grote nadelen van vervoer over water. Die maken het duur en omslachtig.

Extra overslag

Betrokkenen zien op basis van de proef mogelijkheden voor een structurele 7,5 tonszone in het Amsterdamse Wallengebied. Met een permanente gewichtsbeperking zouden de bruggen en kademuren misschien nog wel jaren of decennia langer mee kunnen. 

“Vanuit de ondernemers in de BIZ-vereniging Nieuwmarkt zien wij ook de noodzaak om de kades te beschermen”, zegt Priscilla den Ouden. “Daarom zeggen wij maak hier een permanente zone zwaar verkeer. Dat is ook fijn voor de buurt. Je hebt geen overlast van grote vrachtwagens en iedereen weet waar hij aan toe is. Als je zoiets niet oplegt, dan kiest iedereen voor de goedkope manier, en dat is nooit de duurzame manier. Leg je het wel op, dan komen de alternatieven wel. Alle leveranciers zijn er sowieso al mee bezig.”

“En zoek naar manieren om de leveranties te bundelen, zodat je als onderneming niet elke dag 10 verschillende leveranciers voor de deur hebt staan”, zegt Priscilla. “Dat kan allemaal efficiënter. Voor de bevoorrading, maar ook voor het afval. Als grotere ondernemer heb je de keus uit wel acht verschillende aanbieders, die hier dus alle acht rondrijden om afval op te halen. Daar komt alleen verandering in als de gemeente daar grenzen aan stelt.“ 

Lessen uit andere steden

Vervoerders zullen altijd naar goede, haalbare alternatieven zoeken. Maar zorg als gemeente wel voor een duidelijke koers en duidelijke regelgeving, zegt Richard Hussem van Sligro “Bij Sligro rijden we in Den Bosch met een elektrische auto met daarachter een aantal karretjes, een soort wegtrein. In Utrecht heb je al tijden een elektrische bierboot en een ecoboot voor de afvalinzameling, en hier in Amsterdam heb je die kleine, elektrische biertankwagentjes van Heineken. Afhankelijk van de situatie en de regelgeving zullen vervoerders altijd naar goede, haalbare alternatieven zoeken. Maar zorg dan als gemeente wel dat er een duidelijke koers is, en duidelijke regelgeving.”

Afstemming in de keten

Bart Verweijen stelt dat op het water heb je veel minder last van drukte en files. Hij kwam bij de pilot meerdere hobbels tegen: "Er werd bijvoorbeeld gezegd dat wij levertijden niet konden garanderen, maar volgens mij is dat puur afstemming. Dat heeft te maken met leveranciers die bij ons weer te laat leveren, en met de organisatie van verschillende producten van verschillende leveranciers voor verschillende klanten. Wij kunnen daar voor een proef van een paar weken geen heel track-en-tracesysteem voor optuigen. Maar geef ons de garantie dat we de komende 3 jaar met een volle boot kunnen varen, dan bouwen we een boot en een logistiek proces met alles wat je nodig hebt om het efficiënt aan te pakken. Dan is het een kwestie van doorontwikkelen. Want de vergelijking van vervoer over water nu met het huidige systeem met vrachtwagens dat al decennia is doorontwikkeld, dat is natuurlijk niet eerlijk.”

De gemeente vond het een geslaagde proef

De gemeente vond het een geslaagde proef. "De leveranciers zijn creatief omgegaan met het probleem”, zegt Jupijn Haffmans van de gemeente Amsterdam. ”Zelfs een bedrijf als Albert Heijn met een heel complexe logistiek heeft uiteindelijk een manier gevonden om tijdens die 5 weken de winkel aan de Nieuwmarkt zonder zwaar vrachtverkeer te bevoorraden. En daar waren ze toch erg sceptisch over toen wij de afsluiting aankondigden.”

Bron: gemeente Amsterdam