Nederland streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. De overgang naar een circulaire economie vereist een fundamentele verandering van het huidige economische systeem. Dit houdt in dat bedrijven, sectoren en toeleveringsketens overstappen van een lineair naar een circulair bedrijfsmodel. In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, is de circulaire economie geen aparte sector, maar een transformatie van de gehele economie.
In 2018 was, volgens onderzoek van STEC, het aandeel van ruimtevraag gerelateerd aan deze transities nog circa 5% van de totale ruimtevraag op bedrijventerreinen. In de eerste helft van 2024 is dit aandeel gegroeid naar ruim 15%. Het ging in deze periode jaarlijks om een ruimtevraag vanuit circulaire activiteiten tussen circa 50 tot 150 hectare in Nederland. Met het huidige groeitempo verwacht STEC in 2030 een aandeel van 30%.
De eerste circulaire ruimtevraag werd gekenmerkt door experimenteerruimte, demonstratiefaciliteiten en proeffabrieken. In de afgelopen periode ziet STEC steeds vaker opschaling naar grootschalige productie, opslag, verwerking of recycling. Hoe lager op de R-ladder, hoe groter de materiaalstromen, hoe groter het ruimtelijk effect. Tot nu toe ziet STEC dat de circulaire economie zich vooral concentreert op deze lagere R-ladderniveaus.
De circulaire transitie vergt ook ruimtelijke verandering
Het verkleinen, vertragen en sluiten van kringlopen, evenals het vervangen van primaire grondstoffen door hernieuwbare alternatieven, leidt tot aanzienlijke veranderingen in de ketens van grondstoffen, materialen en producten. Deze transformatie beïnvloedt de ruimtelijke voetafdruk van de huidige lineaire economie.
Gedurende de transitieperiode zullen sommige onderdelen van de lineaire economie niet in staat zijn zich aan te passen, wat resulteert in het verdwijnen van activiteiten en het vrijkomen van ruimte of een andere invulling daarvan. Andere bedrijven passen zich juist aan, nieuwe bedrijfsmodellen ontwikkelen of aanvullende activiteiten ontplooien. Denk hierbij aan een zand- en grindbedrijf dat retourstromen opslaat en verwerkt, of een plasticfabriek die fossiele grondstoffen vervangt door het lokaal verzamelen en bewerken van secundaire materialen. Er komen nieuwe circulaire activiteiten, wat zal leiden tot extra ruimtebehoefte.
De rol van bedrijventerreinen
De ruimtelijke impact van de circulaire transitie varieert per sector en locatie. De grootste ruimtelijke effecten zullen zich voordoen bij bedrijven en sectoren die grote hoeveelheden grondstoffen en materialen verbruiken, bewerken en transporteren. Dit zijn voornamelijk stuwende bedrijven en sectoren gericht op materialen, zoals de basis- en maakindustrie, bouw, logistiek en recycling. Deze bedrijven zijn vooral gevestigd op bedrijventerreinen, inclusief zeehavens en industrieclusters, waardoor bedrijventerreinen het centrale punt worden van de circulaire transitie.
Bedrijven op bedrijventerreinen verbruiken, bewerken en vervoeren grote materiaalstromen. De overgang naar een circulaire economie brengt een ingrijpende verandering teweeg in de manier waarop materiaalstromen worden beheerd, waardoor de ruimtelijke impact op bedrijventerreinen groot is.
Whitepaper STEC
De circulaire transitie roept veel vragen op over de concrete ruimtelijke impact, zowel qua omvang als qua kwaliteit en ruimtevraag. In een whitepaper biedt STEC inzicht in de praktische ruimtelijke gevolgen van de circulaire economie. We bespreken de locatiedynamiek van bedrijven door deze transitie, wat dit betekent voor locatiekenmerken, en hoe dit effect heeft op verschillende typen werklocaties.
Bron: STEC
Lees ook: Ruimte voor circulaire transitie is een onontgonnen thema in de ruimtelijke ordening
Lees ook: PBL: in 2050 is er tot 40 procent meer ruimte nodig voor de circulaire economie
Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen?
Probeer het Pro-abonnement een maand gratis
En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.
Word een PRO