Minder doden in het verkeer? Denk eerst na over mobiliteit met menselijke maat

Het aantal doden bij ongelukken in het Amsterdamse verkeer is vorig jaar flink omhoog gegaan. Het waren er 22, terwijl dat in de voorgaande jaren nog telkens op of rond de 15 lag. De Politie noemt de cijfers zeer zorgelijk. De Politie schrijft dat er niet een simpele verklaring. De Politie stelt: "Wel is op te merken dat veel fietsers en voetgangers zich niet aan de regels houden en/of niet goed opletten en daardoor slachtoffer worden zoals door rood licht fietsen of lopen, oversteken en niet goed uitkijken of niet goed opletten bij afslaande vrachtauto's, ook al heeft men voorrang."

Eind 2023 is de maximumsnelheid in een groot deel van Amsterdam verlaagd van 50 km/u naar 30 km/u. Dit heeft geen aantoonbare invloed gehad op het aantal dodelijke verkeersongevallen, aangezien de oorzaken van de incidenten variëren, volgens de Politie. In 2024 vonden wel dodelijke ongevallen plaats waarbij snelheid een rol speelde, maar deze gingen gepaard met extreme overschrijdingen van de limiet, waarop de maatregel geen effect zou hebben gehad.

Aanpak verkeersveiligheid

Amsterdammers gaven in stadsgesprekken over verkeersveiligheid aan zich zorgen te maken over de verkeersveiligheid de eigen buurt. De thema’s die genoemd werden waren: snelheid, snelheidsverschillen op het fietspad, gebrek handhaving, roekeloos gedrag en de beperkte ruimte voor fietsers en voetgangers. Het lijkt wel oorlog op straat.

De Amsterdamse wethouder stuurde onlangs een samenvatting van recente onderzoeken naar verkeersveiligheid. Bij een nieuwe, integrale aanpak gaat het verbeteren van de openbare ruimte hand in hand met maatregelen gericht op het veranderen van menselijk gedrag. De aanpak wordt komende week in de raad besproken.

Een snelle lezer zal in de Amsterdamse cijfers kunnen lezen dat het inzetten op meer auto, taxi of OV, zeker in centrum, statisch gezien, leidt tot minder verkeersongelukken met gewonden. Is de fietser het grote gevaar op de weg? In elk geval voor zichzelf. In Parool hield zelfs iemand een pleidooi voor een fietsverbod. Gelukkig is er meer nuance in het gesprek over de auto in de toekomst van de Amsterdamse mobiliteit.

Een veilig en gebruikersvriendelijk verkeersnetwerk is van belang voor de verkeersveiligheid in Amsterdam. De maatregelen waar de gemeente aan werkt zijn een lagere maximumsnelheid in de stad en de aanpak van blackspots en andere risicolocaties. Maar, terecht ziet de wethouder dat er veel meer nodig is.

Mobiliteitsgedrag

De wethouder stelt dat bewust mobiliteitsgedrag gaat over het stimuleren van mobiliteit die weinig ruimte inneemt en duurzaam is zoals lopen, fietsen en openbaar vervoer. De auto heeft wel een plek in de stad, maar is niet meer dominant. Het gaat over veilig en sociaal verkeersgedrag en oog hebben voor een toegankelijke openbare ruimte. Het gaat over maatregelen gericht op gedragsverandering via educatie, communicatie en handhaving. En soms zelf harde techniek om ons een beetje af te remmen.

Toch heb ik nog zorgen over de aanpak. Die zorgen gaan over het veelvuldig gebruik van ‘stimuleren’, en dan vooral van fietsen. Dat terwijl bijvoorbeeld lopen veiliger is en echt bijdraagt aan een sociaal betrokken en inclusieve stad

Mensenstraten

Veel Amsterdamse mobiliteit is voor ons plezier: we gaan naar vrienden, restaurants en sportclubs voor ons plezier. We zijn steeds mobieler geworden. Maar, zolang het Amsterdamse college inzet op het monomaan faciliteren van de overmobiele haastmeute, wordt Amsterdam nooit een fijne en verkeersveilige stad. Daar veranderen 30 kilometer per uur, autoluwe delen, bruggen over het IJ, knippen, bredere fietspaden en al die andere maatregelen niets aan. Het moet een beetje minder.

Het gesprek over mobiliteit moet niet over vervoersmiddelen gaan, maar over mensen. Amsterdam heeft mensenstraten nodig. Straten waarin slenteren, ontspannen, spelen, verblijven en ontmoeten centraal staan. Straten die aantrekkelijk, veilig en ­vooral ook in­clusief zijn. Laten we het dichter bij huis zoeken.

Huiskamer

De wethouder werkt onder de naam ‘Amsterdam maakt ruimte’ aan een nieuwe benadering voor de inrichting en het gebruik van de openbare ruimte bij de planning van de stad. De openbare ruimte is de huiskamer voor alle Amsterdammers. Hopelijk gaat het gesprek over verkeersveiligheid. Dus niet over nóg meer mobiliteit en nóg meer verkeersstraten, maar over veel fijne en gezonde mensenstraten.

Voor het programma verkeersveiligheid is 25 miljoen beschikbaar. Dat staat in schril contrast met de beschikbare middelen voor ‘Amsterdam maakt ruimte’. Er moet niet alleen geïnvesteerd worden in verplaatsen, maar ook in verblijven, zeker met het oog op de verdichting van de wijken. Al die mobiliteit past niet meer bij een steeds vollere stad. Het aanjagen van mobiliteit is geen oplossing voor minder doden in het verkeer. Verkeersveiligheid begint met mensen centraal te stellen bij mobiliteit in steden.

Een lichtpuntje is de ambitie om 2025 het jaar van de voetganger te maken.

Walther Ploos van Amstel.