Kan het OV helpen bij oplossen netcongestie logistieke sector?

OV-partijen bieden op verschillende manieren mogelijkheden om netcongestie te verminderen. Mogelijk ook in de logistieke sector. Dat staat in het rapport ‘Inventarisatie kansrijke pilots van inzet OV-netten voor verminderen van netcongestie’ van ROCC voor het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat. ROCC heeft naar 48 pilots gekeken.

Mogelijkheden zijn er in:

• Beschikbaar stellen van de netinfrastructuur aan derden voor bijvoorbeeld het koppelen van laadpunten.
• Het verminderen van de vermogenspieken voor het rijden van de dienstregeling door bewuster te rijden en/of opslag aan het systeem toe te voegen.
• Het verminderen van verbruik door energiezuiniger te rijden.
• Het toevoegen van lokale opwek zodat de vraag uit het publieke net vermindert.
• Het koppelen van netsecties zodat belasting op tractiestations beter verspreid kan worden.

Kansen voor koppeling met laden van zero-emissie voertuigen

Door slimme koppelingen bij het delen van energie-infrastructuur te maken, kunnen andere partijen (buiten de OV-sector) ook geholpen worden in tijden van netcongestie. Dit kan bijvoorbeeld door laadpleinen voor logistiek of deelmobiliteit te faciliteren of bedrijven aan te sluiten (mits juridisch mogelijk).

De metro van het Rotterdamse RET heeft een GDS ontheffing. Hiermee kan RET derde partijen aansluiten aan het metronet. De eerste twee aansluitingen aan het metronet betreffen twee snellaadpleinen op locatie Meijersplein en Alexander. RET levert hierbij de aansluiting, in analogie met de netbeheerder. De gemeente Rotterdam is verantwoordelijk voor het realiseren van het laadplein middels een concessie. De laadpleinen passen binnen de gemeentelijke plannen voor zero-emissie stadslogistiek om snellaadpleinen op strategische locaties te voorzien voor het laden van elektrische voertuigen.

Zou de laadinfrastructuur op het Amsterdamse Centraal Station zich ook lenen voor snelladen van elektrische vrachtwagens die het station bevoorraden? De remises van veel OV-bedrijven zitten op bedrijventerreinen. Kunnen ze stroom delen met de buren? In Tilburg gebeurt dat al.

Kennisontwikkeling voor een effectievere aanpak

De nadruk van OV-partijen ligt primair op de operatie (het rijden van de trein, metro, tram en/of bus) en secundair op innovatie. Dit geeft een spanningsveld voor de uitrol van pilots. Om verdere ontwikkeling en opschaling mogelijk te maken is een organisatieopzet vereist die mede gericht is op het opzetten van pilots, waarbij snel schakelen op korte termijn en vooruitdenken op de lange termijn samenkomen. Hier is behoefte aan structurele inrichting voor partij-overstijgend kennisbehoud voor de lange termijn. Dit vereist ook dat personeel vernieuwende denkwijzen en nieuwe processen kan toepassen, waarmee het een mogelijk transitievraagstuk betreft.

Netcongestie kan effectiever aangepakt worden door samenwerking in de keten van OV (het hele systeem). Dit vereist het samenbrengen op één plek (centraal platform), waar innovatieve ideeën gedeeld worden, gestructureerd wordt voortgebouwd op al ontwikkelde kennis en van waaruit overkoepelende vraagstukken (zoals bijvoorbeeld vragen over wetgeving aan ACM) kunnen worden opgepakt. Een centrale coördinatie kan dit versterken. Dit vereist mandaat, capaciteit, governance en middelen, zeggen de onderzoekers.

Het rapport komt met conclusies en adviezen over hoe het slimmer en beter kan. Meerdere partijen gaven de noodzaak aan van tijdige resultaten en doorvertaling van pilots in concrete projecten om huidige investeringen te verantwoorden en toekomstige investeringen mogelijk te maken.

Kennis en kunde voor pilots moet beschikbaar worden gemaakt binnen organisaties

Het bedenken, uitwerken en realiseren van pilots om netcongestie te verminderen vraagt kennis van zowel het OV-systeem als het energiesysteem (van de OV-partij en de netbeheerder). Niet bij alle partijen is voldoende kennis en kunde op dit vlak voorhanden, waardoor pilots geen doorgang kunnen vinden. Daarnaast speelt de beschikbare capaciteit binnen de organisatie een rol. Daardoor moeten afwegingen gemaakt worden in het portfolio aan mogelijke pilots tegenover het beperkte aantal dat kan worden gerealiseerd vanwege de beschikbare capaciteit.

Voor de ontwikkeling van pilots is capaciteit van personeel nodig, ook aan de voorkant van het traject. Door het werk aan pilots mandaat te geven, kan deze capaciteit geborgd worden. Daarbij kan het vergroten van het urgentiebesef van stakeholders en mogelijk ambassadeurschap helpen de ontwikkeling en uitrol van pilots te versnellen.

Afstemming van drijfveren en verantwoordelijkheden creëert samenwerking

Uitdagingen zitten in de interne fragmentatie van verantwoordelijkheden tussen afdelingen en personen. Daarmee zijn drijfveren vooral financieel gericht, waardoor de maatschappelijke impact minder meegenomen wordt. Dit vereist toepassing van nieuwe principes door de organisatie om dit te doorbreken.

Inbreng en inzicht van de netbeheerder is essentieel. OV-partijen worden echter vaak enkel gezien als ‘klant’ door de netbeheerder en hebben daardoor beperkte toegang tot de technische expertise om gezamenlijk pilots tot een succes te brengen.

Opschaling binnen eigen bedrijf lukt, naar andere partijen gebeurt dat zeer beperkt

Partijen nemen de schaalbaarheid van pilots naar andere locaties op het (eigen) OV-net mee in de afweging voor de keuze voor pilots. Hierin wordt niet of slechts beperkt gekeken naar opschaling richting andere OV-partijen. 

Lokale samenwerking in de ontwikkeling van pilots brengt complexiteit met zich mee door verschillende behoeften, belangen en verantwoordelijkheden van stakeholders. Dit betreft zowel de verhouding en benodigde samenspraak tussen de infrabeheerder en vervoerder (soms onder één paraplu, soms separaat), met de concessieverlener en met andere stakeholders zoals de gemeente en netbeheerder.

Door onduidelijkheid of niet afgesproken rolverdeling, is de verantwoordelijkheid tussen partijen lastig te verdelen. De vraag is wat de rol van de verschillende partijen zou moeten zijn om pilots met de gewenste maatschappelijke waarde van de grond en opgeschaald te krijgen.

Duidelijkheid over financiering van pilots is nodig

Doordat structureel procesgeld aan de voorzijde van pilotontwikkeling ontbreekt, komen pilots lastig van de grond en zijn ze afhankelijk van financiële ruimte die een OV-partij wil en kan maken. Voor de verdere ontwikkeling van pilots zijn passende financieringen nodig. Dit vereist duidelijkheid over welke mogelijkheden er hiervoor zijn om de structurele ontwikkeling van pilots te borgen. Aandachtspunt is de omgang met investeringen die partijen zelf maken om pilots te starten in relatie tot de brede baten die dit voor de sector kan hebben. Dit vereist aandacht voor het creëren en borgen van bereidheid om kennis en kunde te blijven delen.

Bron: ROCC