Fijnstof in verkeer: wat is de bijdrage van lopen en fietsen?

Een van de Amsterdamse raadsleden stelde bij het programma Schone Lucht de vraag wat de bijdrage is van lopen en fietsen aan fijnstof in het verkeer. Produceren de banden van fietsen ook fijnstof? Wat is daarvan de bijdrage aan de concentratie in de lucht? Het antwoord was: "hiervan is geen onderzoek bekend bij TNO. Maar TNO vermoed dat dit minimaal of zelfs verwaarloosbaar is". Klopt dat?

Eerder kwam Carlo de Weijer, hoofd van Strategic Area Smart Mobility bij Eindhoven University of Technology (TU/e), met een stevige column in FD over het effect van banden en remmen op de uitstoot van fijnstof: "Een belangrijke, vaak vergeten bron waar ook in steden met 100% elektrische auto’s nog aan gewerkt moet worden, is de slijtage van banden. Banden van personenauto's verliezen per kilometer ongeveer 0,1 tot 0,2 gram aan gewicht, die van vrachtwagens tot bijna een gram". De Open Universiteit deed ook onderzoek: fijnstof als gevolg van bandenslijtage jaarlijks verantwoordelijk is voor 130,000 tot 300,000 doden wereldwijd.  Conclusie: zeker 80 procent van fijnstof komt van banden en remmen. Hoe zit dat bij lopen en fietsen? Ze laten geen roet of NOx achter maar wel PMx en microplastics.

In Amsterdam wordt per jaar circa 1 miljard kilometers gefietst. Per kilometer geeft een fiets (met twee fietsbanden) 0,02 tot 0,04 gram slijtage. Een band van 600 tot 800 gram verliest 60 tot 80 gram rubber in 2.000 tot 5.000 kilometer. Dat is weliswaar een factor 5 tot 10 minder dan (bestel)autobanden en een factor 20 tot 40 minder dan autobanden van vrachtwagens, maar toch. Voertuigen rijden ook circa 1 miljard kilometers door de stad (binnen de ring A10). Over lopen ontbreken de statistieken helaas. Maar, laat het 200 miljoen kilometer zijn. Slijtage aan schoenen leidt ook tot fijnstof; 0,1 gram per kilometer.

Met enige slag om de arm zou je dan kunnen stellen dat 10 tot 20 procent van de fijnstof van verkeer (PMx) komt van actieve mobiliteit. Niet alle fijnstof heeft dezelfde gevolgen voor de volksgezondheid; NOx, roet en PMx. Om daarover te kunnen oordelen is meer kennis nodig over de samenstelling van de banden en schoenzolen en de aard van de emissies door slijtage. Wie meer informatie heeft is welkom!

De conclusie mag natuurlijk niet zijn dat we minder gaan lopen of fietsen, dat is niet gezond, maar dat we de emissies van fijnstof beperken. Nader onderzoek is nodig naar het effect van bandenslijtage op fijnstof in het verkeer, 'zero emissie' banden en schoenen, fijnstof absorberend asfalt en andere maatregelen om de luchtkwaliteit op de straat te verbeteren.

Walther Ploos van Amstel