Er zijn nog steeds hardnekkige misverstanden over het effect van zero emissie zones op de luchtkwaliteit. Steevast wordt ‘schone lucht’ aangevoegd als het argument voor die invoering van de zones. Maar, dat argument is niet zo hard als het lijkt.

Schone lucht is beter voor onze gezondheid

Ja, schone lucht is beter voor onze gezondheid. Toekomstige generaties blijven langer leven en jongeren groeien gezonder op. Het effect op de gezondheid is afhankelijk van waar je in de wereld opgroeit. En dat effect wordt vooral bepaald door de luchtkwaliteit binnenshuis.

Luchtkwaliteit is een mix van verschillende fijnstoffen met elk hun eigen effect op de gezondheid. Zero emissie zones kijken vooral naar NO2, PM2.5 en PM10. Met name die laatste twee zijn ‘slecht’. Het verkeer is een van de veroorzaker van luchtverontreining. TNO pleite in 2022 voor een andere fijnstofaanpak; de huidige aanpak werkt namelijk niet meer. Het is essentieel om gericht en per locatie de soorten fijnstof terug te dringen die daadwerkelijk het grootste effect hebben op de gezondheid. En dat is meer dan verkeer alleen.

Minder NO2, niet minder PM2.5 en PM10

Uitstootvrij rijden brengt vooral NO2 omlaag. Maar, enkel de aanpak van stadslogistiek levert weinig op. Je moet alle verbranders aanpakken: al het verkeer (en alle houtrook). Dan kan de NO2 in de lucht nog eens met de helft omlaag en bereiken we de nieuwe WHO-normen. Elke gemeente kan dat tot op het niveau van de straat (en de bewoners daar) modelleren. En met die data, in vervuilde straten het verkeer verminderen of omleiden. Generieke, stadsbrede maatregelen zijn een ‘overkill’.

Uitstootvrij rijden brengt de schadelijke uitstoot van PM2.5 en PM10 niet omlaag. Die uitstoot komt van banden, remmen en slijtage aan de weg. De Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving (GGD) onderzocht het. De conclusie: zet naast het uitstootvrij maken van het wegverkeer vooral in op minder wegverkeer.

Het effect van zero emissie zones stadslogistiek op de luchtkwaliteit en daarmee op de gezondheid is beperkt. Daarvoor moet al het verkeer uitstootvrij worden, moeten ook de andere bronnen van luchtvervuiling worden aangepakt (met name houtrook) en moeten we inzetten op veel minder wegverkeer en dan ook nog eens op specifieke plekken in onze steden. Dan halen we met gemak de nieuwe WHO-normen.

Er waren stevige debatten tijdens het wereldwijde City Logistics Conference over de Nederlandse zero emissie zones en wat die gaan nu echt gaan opleveren in klimaatverandering en gezondheid. Zeker nu de energiemix nog niet volledig ‘renewable’ is. Zero emisssie in de stad, is niet zero emissie ergens anders.

Van zero emissie naar positieve impact

Wie nu nog denkt dat zero emissie zones goed zijn voor onze gezondheid is naïef. Moeten we daarom dan maar stoppen met zero-emissie zones stadslogistiek? Natuurlijk niet… een schonere lucht is echt beter voor iedereen. Maar, de bijdrage van elektrisch rijden aan de klimaataanpak zou voorop moeten staan; het moet met minder CO2-uitstoot. De beste energie is energie die je niet gebruikt.

Nog beter is veel minder vrachtverkeer in woonwijken en binnensteden. Stadslogistiek moet niet alleen schoner, maar minder en veiliger. Naast met zero emissie zones moeten gemeenten minder en veilige stadslogistiek reguleren, stimuleren en faciliteren. Stadslogistiek kan een positief effect hebben op onze brede welvaart.

Walther Ploos van Amstel.