De Amsterdamse verkeersknip van 12 miljoen

Wat heeft de knip op de Weesperstraat opgeleverd? Vandaag kwamen, met enkele maanden uitstel, alle rapporten binnen. Een hele stapel. Leerzaam voor iedereen met belangstelling voor stedelijke mobiliteit. Goede lessen voor volgende pilots. En leuk om te lezen! Helaas ontbreekt een analyse van de kosten voor bewoners en ondernemers. Was de knip echt 12 miljoen euro waard?

Minder autoverkeer

Uit de onderzoeken concludeert de gemeente dat de knip voor minder autoverkeer zorgde. Het gaat om 18% minder unieke auto’s en 10% minder voertuigkilometers rond de Weesperstraat. Onduidelijk is of de zomervakantie hierbij een rol speelde (de referentieperiode was namelijk mei 2023) en wat de gelijktijdige afsluiting van de Stadshouderskade heeft betekend. De data zijn verzameld in twee weken aan het begin van de zomervakantie.

Daar staat tegenover dat het in een andere straten door het waterbedeffect juist veel drukker werd. In de Kattenburgerstraat en op de Zeeburgerdijk nam het aantal auto's daardoor met 40 procent toe. Op de Piet Heinkade was er 20 procent meer verkeer.

Minder verkeer leidde mogelijk tot een betere luchtkwaliteit (17 procent minder NOx, PM2.5 en PM10 zijn niet gemeten) ter plekke, echter elders tot een slechtere luchtkwaliteit. In het grote knipgebied was een verbetering van de luchtkwaliteit niet duidelijk aantoonbaar, stelt de GGD. En de geluidsoverlast nam op sommige plekken af. Het aantal verkeersongelukken bleef gelijk.

Het verkeer deed er langer over

Door de drukte nam de reistijd op de omleidingsroutes toe. In de eerste weken was de reistijd gemiddeld 6 minuten extra, in de laatste twee weken werd dit minder met gemiddeld 3 minuten per rit. Mogelijk door gewenning of door de zomervakantie. Deze uitkomsten zijn in lijn met de verwachtingen en voorspellingen van de verkeersmodellen vooraf.

Op drukkere momenten liep de vertraging op de omleidingsroute op naar 8 minuten met een enkele uitschieter naar 41 minuten tijdens Keti Koti, toen meerdere grote incidenten gelijktijdig optraden.

Autoverkeer dat voorheen door de Weesperstraat reed naar bijvoorbeeld Rokin of Damrak had tijdens de pilot door de omleiding een extra reistijd van ruim 20 minuten. Binnenstadondernemers waren zeer ontevreden. De Weesperknip heeft kwaad bloed gezet.

Wat vonden buurtbewoners?

Uit het belevingsonderzoek en focusgroepgesprekken kwam naar voren dat mensen uit de buurt positief zijn over de pilot. Er was meer rust. De wijk eromheen voelde meer als een woonwijk: mensen kwamen meer buiten, verbleven langer in de straat en raakten meer met elkaar in gesprek. De buurt voelde weer als ‘geheeld’, het werd makkelijker over te steken en mensen konden weer met het raam open slapen. Van de bewoners van de Weesperbuurt was een ruime meerderheid van 75 zeer tevreden over de pilot.

Mensen die wonen aan straten waar meer files ontstonden, gaven aan dat zij last hadden van de agressieve sfeer, onbereikbaarheid, lawaai, stank, overlast, machteloosheid en een opgesloten gevoel. Ook waren er zorgen over de milieueffecten (luchtvervuiling) door de toegenomen files in de stad en over de verkeersveiligheid. Van de bewoners van het centrum (uitgezonderd de Weesperbuurt) was een ruime meerderheid van 74% ontevreden over de pilot.

Wat vonden ondernemers?

In het belevingsonderzoek was 74 procent van de respondenten ontevreden. Van de ondernemers die meededen aan het belevingsonderzoek was zelfs 89 procent ontevreden over de pilot. Ondernemers noemen een daling van de omzet van restaurants en hotels, hotelgasten die klaagden over lange rijtijden en hoge kosten van taxiritten en personeel dat te laat op het werk verscheen door congestie op de weg. Sommige horecabedrijven gaven aan dat leveranciers en onderhoudsmonteurs laat kwamen of helemaal niet. Ondernemers vrezen reputatieschade.

De timing van de pilot in combinatie met de aankondiging van meer knips in de media viel ongelukkig bij de logistieke branche. Het zorgde voor verwarring en men voelde zich overvallen en gepasseerd. In de toekomst is betere communicatie over het doel van een experiment of maatregel en de timing ervan gewenst.

Wat heeft de knip gekost?

Eerder vroeg ik me af of de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen euro waard zou zijn. Ik ben bang dat mijn voorspelling aan de optimistische kant was. De reistijdvertraging was zoals voorspeld door de verkeersmodellen. Maar, ondernemers hadden dus meer indirecte schade dan verwacht... Wat de knip echt heeft gekost? Zeker 12 miljoen euro, maar waarschijnlijk meer. Dat mogen de raadsleden vragen aan de wethouder.

Wat vond de wethouder zelf?

De wethouder verkeer schrijft in een raadsbrief: "Het was een pilot van contrasten. Van rust en blijdschap op de Weesperstraat, tot drukte en boosheid op de Kattenburgerstraat. Van grote drukte aan het begin, naar een meer stabiliserend verkeersbeeld naarmate de pilot vorderde. Dankzij deze pilot is een schat aan informatie en inzichten opgedaan die we zonder de pilot niet zo exact hadden kunnen weten. En er is een gesprek over dilemma’s op gang gekomen dat zonder de pilot nooit op gang was gekomen. Over welke oplossingen we wel willen, welke niet, welke partijen we voldoende spreken en welke niet".

"De knip zoals we hem deden zal niet meer terugkeren", laat een woordvoerder van de wethouder aan AT5 weten. "Een verkeersmaatregel waarbij er maar zeer beperkt uitzondering gemaakt kan worden, geeft te weinig bewegingsvrijheid om maatwerk toe te passen", schrijft Van der Horst.

Wat is het vervolg?

Omdat de wethouder nog altijd iets wil doen aan de wens van de gemeenteraad om de verkeersdrukte rond de Weesperstraat terug te brengen, wordt er nagedacht over alternatieven, zoals een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur, het verwijderen van een rijbaan waardoor de weg smaller wordt, of het invoeren van intelligente toegang. Of de pilot met de knip 12 miljoen waard was? We zullen het nooit weten. Maar, een harde knip? Dat nooit meer!

Walther Ploos van Amstel.