Bedrijventerreinen zijn vaak niet klimaatbestendig

In de komende decennia zijn ingrijpende maatregelen nodig om Nederland veilig te houden. Ook veel bedrijventerreinen zijn niet klimaatbestendig. De klimaatproblematiek zorgt voor hittestress en wateroverlast wat schade kan aanbrengen aan wegen en gebouwen en de gezondheid van mensen die er werken. En kan leiden tot onvoldoende zoetwater voor bedrijven.

De maatregelen om Nederland klimaatbestendig te maken zullen grote ruimtelijke gevolgen hebben. Er is extra ruimte nodig voor dijkversterking, rivierverruiming en waterberging. Daarnaast zal de manier waarop we ruimte gebruiken voor wonen, werken, landbouw, energie en natuur veranderen. Bovendien zal de toenemende droogte onvermijdelijk gevolgen hebben voor de natuur, landbouw en bedrijvigheid in hoog-Nederland. Dat schrijft Rli in een advies.

Water en bodem worden leidend

Het kabinet streeft ernaar om bij alle ruimtelijke ontwikkelingen water en bodem leidend te laten zijn. Dit betekent dat de randvoorwaarden die het water- en bodemsysteem stellen, voorop moeten staan bij het gebruik en de ontwikkeling van ruimte in Nederland. In de praktijk is dit nog niet voldoende het geval. 

Voor nijpende vraagstukken als zoetwatertekorten, verzilting en wateroverlast zijn op korte termijn ruimtelijke keuzes nodig. Maar ook op langere termijn spelen (in het bijzonder de waterveiligheid van laag-Nederland) vragen binnen afzienbare tijd om ruimtelijke keuzes. De keuzes gaan over het ruimtegebruik voor activiteiten zoals wonen, werken, landbouw, natuur en infrastructuur en op ruimtelijke reserveringen voor toekomstige dijkversterking, rivierverruiming en waterberging, stelt Rli. Dit gaat ook gevolgen hebben voor de ruimte voor bedrijven. Er moeten meer eisen worden gesteld aan de inrichting van gebieden met het oog op de klimaatbestendigheid ervan.

Investeringen door het bedrijfsleven

Bij investeringskeuzes van bedrijven, investeerders en beleggers zijn klimaatrisico’s slechts één van de vele factoren die worden overwogen. En ze zijn tot nu toe zelden doorslaggevend. Dat verandert langzaam. Sinds begin 2023 is de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van kracht. Bedrijven moeten zich voorbereiden op de impact die klimaatverandering de komende 10 tot 20 jaar heeft. De kwetsbaarheid van logistieke faciliteiten, onzekerheden in energievoorziening (en energieprijzen), de beschikbaarheid van water en veranderende wereldwijde sourcing. Met de CSDR-regels moeten bedrijven die risico’s verplicht in kaart gaan brengen.

Daarnaast heeft de Europese Unie (EU) een lijst van duurzame economische activiteiten gepubliceerd die bijdragen aan het doel van de EU om in 2050 klimaatneutraal te zijn (de EU Taxonomie). Activiteiten die bijdragen aan klimaatadaptatie maken hier deel van uit. Deze groene spelregels van de EU Taxonomie moeten stimuleren dat kapitaal naar werkelijk groene investeringen stroomt.

Bij het innemen van grondposities en het aanwijzen van ontwikkellocaties ontbreekt het echter aan de nodige financiële prikkels om rekening te houden met water, bodem en klimaatverandering. De financiële overwegingen die momenteel wel een rol spelen, zijn bijvoorbeeld de aankoopkosten van de grond, de plankosten en de kosten voor het bouw- en woonrijp maken. Het financiële plaatje op de lange termijn, inclusief de kosten voor klimaatadaptatie, blijft echter buiten beeld (zoals de kosten van extra investeringen in waterberging en waterveiligheid, maatregelen tegen droogte en hittestress, extra onderhoud aan verzakkende infrastructuur en funderingen, enzovoort).

Er zijn nog weinig financiële prikkels om te kiezen voor een locatie met een geschikt water- en bodemsysteem, terwijl dit in de toekomst aanzienlijke klimaatadaptatiekosten kan voorkomen. Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen moeten water en bodem leidend zijn. De afwegingsruimte voor de ruimtelijke beslissingen van zowel overheden als de samenleving (en bedrijven) zal kleiner worden.

Een belangrijke aanbeveling is de invoering van een 'waterkalender'. Hierin staat aangegeven tot wanneer bepaalde activiteiten op bepaalde plekken mogelijk zijn. Daarmee kun je laten zien welke risico's er zijn in de toekomst en wat de overheid nog kan doen. En wat er straks niet meer kan.

Klimaatgeletterd?

Alleen door bedrijventerreinen aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering, kunnen we de schade en overlast verminderen. De vraag is echter of bedrijven wel voldoende weten over het klimaat. Kennen we de belangrijkste principes van het klimaatsysteem? Weten we hoe en waar wetenschappelijk betrouwbare data en informatie over klimaat te vinden? Hoe communiceren we binnen de sector over klimaat en klimaatverandering? Zijn we in staat goed geïnformeerde beslissingen te nemen over zaken die door klimaat worden beïnvloed of die het klimaat beïnvloeden? En niet in de laatste plaats: hoe brengen we mensen die het nog even aankijken en mensen die vinden dat het allemaal veel sneller moet bij elkaar?

Zijn we echt klaar voor de onvermijdelijk klimaatverandering? De vraag stellen is hem beantwoorden. Natuurlijk niet. En dat is zorgwekkend.

Lees de rapporten van Rli hier.

Lees ook: Is de logistieke sector voldoende klimaatgeletterd?

Walther Ploos van Amstel.