Banen voor de stad: van waardebehoud naar een waardesprong

De Metropoolregio Amsterdam wil graag behoren tot de internationale top 5 van aantrekkelijkste en concurrerendste regio’s van Europa. Maar door alle woningbouwplannen is er over zes jaar in Amsterdam geen plek meer voor bedrijven. Het zomaar laten verdwijnen van de bedrijfsterreinen in de stad leidt tot grote problemen. Want hoe krijgen we straks onze internetpakjes thuis, hoe worden de restaurants, cafés en winkels waar we zo graag komen, nog beleverd?

Amsterdam, maar ook andere steden, groeit de komende decennia sterk, zowel qua inwoners als qua bedrijvigheid. Tussen beide zit een sterke relatie. De bevolkingsgroei hangt in sterke mate samen met de groei van de werkgelegenheid. De integratie van werken en wonen is belangrijk om economisch en sociaal divers te blijven en ook in de toekomst plaats te bieden voor werk van vakgeschoolden.

Meer ruimte kunnen we verderop in de Amsterdamse regio zoeken. Daar zou 800 hectare bedrijfsterrein klaarliggen. Maar daar heeft een pakketbedrijf, horecabezorger, servicemonteur of de loodgieter niets aan. Die kun je niet eventjes in de regio neerzetten. Dat levert allerlei nieuwe problemen op. Medewerkers moeten langer reizen naar hun werk (vaak met de auto) en bestel­auto’s moeten verder heen en weer rijden.

Dat is niet goed voor de bereikbaarheid en het milieu. Bovendien belemmert de grote afstand naar Amsterdam de inzet van schoon, elektrisch ­vervoer. Hubs voor stadsondersteunende bedrijvigheid moeten dicht bij Amsterdam liggen.

Innovatiedistricten

De Amsterdamse Wethouder Victor Everhardt (Financiën) stelt bij de nieuwe bedrijvenstrategie dat op bedrijventerreinen die worden volgebouwd met woningen, ruimte moet blijven voor werkplaatsen en bedrijfsverzamelgebouwen voor bestaande én nieuwe bedrijven. De wethouder maakt zich terecht zorgen. Everhardt: “De logistiek, ambachten en maakindustrie verdwijnen uit de stad terwijl zij de motor zijn van de economie in de Metropoolregio Amsterdam.”

Veel steden hebben de afgelopen jaren in­gezet op de ontwikkeling van stedelijke innovatiedistricten rond kennisinstituten, clusters van bedrijven voor de ontwikkeling van start-ups en innovatieve bedrijfsconcepten. Amsterdam kan bij de bedrijvenstrategie inzetten op die industriële en logistieke activiteiten die bijdragen aan het versterken van het innovatievermogen van de stad en de regio. Geef prioriteit aan die bedrijven die producten en diensten leveren voor de regio zoals het bundelen van stadslogistieke stromen, slim onderhoud van gebouwen en infrastructuur, innovatie in de bouw, duurzame datadiensten, schone mobiliteitsdiensten en levering van voedsel.

Een deel van de bestaande bedrijvigheid, maar zeker ook het ruimtegebruik op het terrein, is extensief. Gevolg is een geringe dichtheid van bedrijven en banen. Daarnaast is het gemiddelde bedrijventerrein verouderd en zijn veel gebouwen die er staan niet duurzaam.

De sterke groei van de stad, en de energietransitie, maken intensivering urgent. Het bedrijfsleven moet met minder ruimte meer doen. Dat lukt niet met ‘business as usual’. Waarom zijn er honderden groothandels­locaties voor de bouw en horeca nodig rond Amsterdam? Waarom delen die bedrijven hun locaties niet? Waarom delen ze al die bestel­auto’s voor pakjes, bouwleveringen en servicemonteurs niet met elkaar? Zijn er opties om in de hoogte, of juist ondergronds, bedrijfsruimte te ontwikkelen? Van waardebehoud, naar een waardesprong.

Nieuwe verdienmodellen

Amsterdamse bedrijven moeten snel inspelen op de maatschappelijke en technologische veranderingen omdat de snelheid van innovatie toeneemt. Daar zijn nieuwe combinaties van bestaande ideeën en kennis voor nodig. De economie van de toekomst draait om de energietransitie, de circulaire economie, industry 4.0, robotisering, 3D-printing, open innovatie en smart logistics.

De uitdaging voor Amsterdamse ondernemers is om samen nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen. Verdienmodellen die innovatieve industriële maak- en serviceprocessen koppelen aan slim gebruik van data. Dit kan alleen in samenwerking tussen de overheid, ondernemers en onderzoek.

Bedrijventerreinen rond de steden worden ecosystemen waarin bedrijven samen nieuwe technologie, diensten en bedrijfsconcepten in de praktijk van de stad kunnen testen en verbeteren. Dat gaat de bedrijfskampioenen van de toekomst opleveren met betekenis ver buiten de eigen regio. Zou dat niet prachtig zijn?

Walther Ploos van Amstel

Lector Citylogistiek Hogeschool van Amsterdam
Co-founder stARTWell Amsterdam Zuidoost

Deze column is eerder gepubliceerd in Parool