Uit de Volkskrant, 11 juli 2002

"Het dictaat van de optie en de aandelenkoers heeft echter ook een keerzijde, zegt Glasz, hoogleraar Corporate Governance aan de Universiteit van Amsterdam en tevens co-bestuursvoorzitter bij bank-verzekeraar Fortis. 'Van nature zijn bestuurders vast wel integer.' Maar onder te zware druk kunnen ze op het verkeerde pad geraken. 'De angst voor het verlies van baan, status en inkomen kan bestuurders zo gevangen houden, dat zij bijvoorbeeld geen winst waarschuwing durven te geven.'

<a href=http://www.volkskrant.nl/nieuws/economie/1026280508926.html>Zie het volledige artikel</a>

Beste Wiebe, je schrijft: 'In het geval van WorldCom leidde het hebben van macht over informatie en de concentratie van financiële middelen tot het ultieme articuleren van deze zelfdwang bij een aantal van de topbestuurders. Zo leende Bernie Ebbers 408 miljoen dollar van WorldCom aan zichzelf, om eigen investeringsverliezen te kunnen betalen.' Mijn vraag is: Wat heeft dit nog te maken met het articuleren van zelfdwang? Is dit niet het losgeslagen gedrag van iemand die zich niet afhankelijk voelt van wat of wie dan ook. Een zuiver geval dus van 'de arrogantie van de macht' en daarmee van een drastische vermindering van zelfdwang? Dat zien we wel eens vaker bij de 'Caesaren' van deze wereld. Het is dan juist het gebrek aan zelfdwang dat leidt tot ongeremde graaierigheid en het lak hebben aan normen van integriteit en fatsoen.

Beste Willem, je raakt volgens mij de essentie van de zaak met jouw zin 'Is dit niet het losgeslagen gedrag van iemand die zich niet afhankelijk voelt wat wat of wie dan ook?'. Losgeslagen. <i>Los</i>-geslagen. Het woord zegt het al: 'los'. Los van iets. Los van maatschappij, los van verantwoordelijkheid - maar hoe is dat zo gekomen? Hoe ontstaat 'los zijn'?
Naar mijn mening, uit mijn onderzoek blijkt dat individueel handelen nimby-trekjes krijgt ('not in my back-yard') op het moment dat de feedback vanuit het collectief verdwijnt. Feedback uit de omgeving waarin een individu handelt. Enkele westerse mechanismen, zo betoogde ik in de column, stellen ons in staat om handelingsruimte en ervaringsruimte van elkaar te scheiden.
Voorbeeld: Ik handel, maar de feedback van die handeling bereikt mij niet meer. Ik wil geen auto's langs mijn achtertuin, maar ik wil wel mobiel zijn - en ben daarbij voor anderen die auto in die achtertuin. Buiten mijn zicht om.
Volgens Elias leidt de permanente zelfdwang tot 'de gegoede koopman die voor zichzelf blijft doorwerken, hoewel hij misschien ook zonder dit werk genoeg zou hebben om te leven'. Mechanismen als optieregelingen <i>versterken</i> vervolgens de consequenties van dit axioma - negatieve feedback dempt, positieve feedback slingert op en creëert extremen (waarbij 'positief' en 'negatief' overigens waardevrij en technisch gedefinieerd zijn). De combinatie van zelfdwang en positieve feedback leidt tot de WorldCommen.
Complex, maar het wordt nog complexer: ik stelde dat de feedback uit 'het collectief' verdwijnt. Stap één is het herstellen van die feedback. Vraag twee is de vraag wat nu 'het collectief' is. En wat de ontologie is van 'het collectief'. De wereld is als sociaal systeem en als ecologisch systeem dermate complex, dat we het geheel niet kunnen begrijpen. Stel dat we alleen mechanistisch kunnen handelen, waarbij we op voorhand weten wat de gevolgen van onze interventies zijn, dan kunnen we niet meer handelen - <i>het geheel</i> is tenslotte onkenbaar. Dat vraagt om een ander niveau van handelen. Het is het einde van meten - weten. Van oorzaak - gevolg. Van overtreding - repressie.
Ik vermoed dat de ethiek de enige kandidaat is in deze. Als wij de wereld niet kunnen kennen, maar wel op intuitie zien dat ons handelen bepaalde (negatieve) gevolgen heeft - zonder precies te weten <i>wat de omvang is van die gevolgen is</i>, moeten wij dus op andere gronden gaan handelen. 'Ik wil', in plaats van 'er is'.

Beste Wiebe,

in zijn essay rond de gelijkenissen in de 'fin de siecle'-mentaliteit van de 19de en de 20ste eeuw oppert Kees Paling of de hele ethische kwestie niet een overheids-aangelegenheid moet worden waarbij de basis van een gezond moreel besef gelegd wordt via het onderwijs. Tegenstanders zullen allicht verwijzen naar '1984' en 'A Brave New World' en een waarschuwende vinger opsteken. Toch kan ik mij uitstekend vinden in Paling's visie al was het maar omdat tijdens de voorbije jaren duidelijk is aangetoond dat het 'laissez aller' principe van de voorbije decennia toch niet heeft opgeleverd wat er algemeen van verwacht werd. Bewuste burgers (lees: deelnemers aan de maatschappij) worden niet geboren, die moet je vormen. En vorming vraagt (zeker in een beginstadium) een zekere vorm van controle, toezicht, ja zelfs dwang. Vandaar een oproep aan onze politici: maak van ethisch besef (ipv belastingsverlaging en/of migranten) een keer een echt programma-punt met bijhorende strategieën en beleidslijnen. Iedereen zal er wel bij varen en daar is onze 'welvaartsmaatschappij' toch op uit, niet?

In de Volkskrant van 26 juli schreef Arie Elshout: "Verder blijkt uit de opkomst van de anti-globalistenbeweging hoe groot de behoefte is aan democratische controle op de krachten van de vrije markt. Die vrije markt zelf staat niet meer ter discussie sinds 1989. Niemand wil terug naar de planeconomie. Maar het is zoals de Amerikaanse president Herbert Hoover ooit zei: 'Het enige probleem van het kapitalisme zijn de kapitalisten. Ze zijn zo verdomd hebzuchtig.'

In zijn algemeenheid is dat te zwart gesteld, maar managers zijn ook nog lang geen missionarissen. Ze dienen per definitie een particulier belang. Wat zich volgens de critici in deze tijd van mondialisering het meeste wreekt, is de ongrijpbaarheid en anonimiteit van de mondiaal opererende multinationals en financiële handelaren. Hun besluiten kunnen diep ingrijpen in het leven van individuele burgers zonder dat nationale overheden daar veel vat op hebben."

<a href="http://www.volkskrant.nl/nieuws/internationaal/1027639235515.html" target="_blank">Het artikel</a>

Slaat de McDonaldisering nu werkelijk overal toe? Voor klassiekgeschoolden is de titel van dit stukje werkelijk een gruwel. Ceasaren...!!!

Goed, hier dan even een lesje Latijn om de barbaren toch nog enige beschaving bij te brengen.

ae spreek je in het Latijn uit als 'ai', in vroeger dagen als 'ee'. Het woord Caesar is dus: 'caisar' of 'ceesar' (voor engelstaligen: ciesar). Correcte spelling is dus caesar (oorspronkelijk) of cesar (door de geworteldheid in de nederlandse taal). Engelstaligen spreken caesar uit als 'ciesar'. De auteur heeft zich laten verblinden door deze engelse uitspraak en heeft het over de Ceasaren van de huidige tijd.

Ceasar is de letterlijke fonetische weergave van de engelse uitspraak en een mooi voorbeeld van modern barbarendom.