Geheel eens dat schaarste kansen veel biedt, maar het is mijn ervaring dat de trap van bovenaf moet worden schoongeveegd. Als je écht wat wil, dan moet je stevig management op de bok hebben zitten. Mensen die met passie geloven in hun doel en dat ook iedere dag weer met verve uitdragen. Keer op keer. Die daar ook hun spaarcenten op zouden durven zetten en dat ook zichtbaar uitstralen. Die anderen aanspreken. Alleen dan pas kun je iedereen mee krijgen. Je moet immers niet de grond onder hun voeten heet maken, maar het vuur in hen ontbranden! En zo voorkom je dat veranderen beperkt blijft tot een paar verloren early adopters.

De bewering dat er een crisis nodig is om overheidstaken efficienter te laten worden, lijkt mij de spijker op z'n kop. Een manager of bestuurder kan ook zelf een crisis veroorzaken, maar terecht wordt op diverse plekken in de column erop gewezen dat dat niet populair maakt. Wie brandt zijn vingers daaraan?
Welke moed is daarvoor nodig? Volgens mij de gezamelijke moed van alle betrokkenen bij de overheids organisatie om over de (beperking) van de taken een mening te vormen. Maar dat zijn lastige, tijdrovende, inhoudelijke trajecten. Reflectie op de taken die uitgevoerd worden, en op de manier waarop die uitgevoerd worden. Kom daar maar eens om in deze tijd, waarvoor bij elke uitgegeven euro het resultaat in de termen van de aanbesteding helder moet zijn. Een gezamelijke zoektocht naar mogelijke beperkingen past daar niet goed bij. Per saldo resteert dan niet meer dan een (gemaakte) crisis. Gelukkig zijn er crisis-managers die dan kunnen assisteren.
Een Amerikaan legde me het laatst helder uit: de meeste kosten van overheidsorganisaties zitten in salarissen. Als je daar op wil bezuinigen, is de reactie voorspelbaar: Een sterkere prikkel om creatief te worden in het ontdekken van 'nieuw werk' (zoals misstanden aankaarten via de media etc.) is er volgens mij niet.
Op naar die crisis dus!

Er is ook een variant denkbaar die elementen van oplossing 1 en 3 combineert: de directie maakt de middenmanagers duidelijk dat communicatie met de werkvloer tot hun corebusiness behoort. Aandacht voor de werkprocessen is dan niet 'iets erbij', maar iets waar middenmanagers op afgerekend kunnen worden. Zie ook www.naudvanderven.nl.

Ik mis nog een vijfde mogelijkheid, namelijk het verkleinen van gemeentelijke organisaties. Dan wordt de kloof tussen algemeen directeur en werkvloer kleiner.

De schrijver noemt het voorbeeld van gemeente Rotterdam. Daar zijn drie diensten groter dan 2.000 medewerkers. Gemeentewerken is één van die diensten. Kijk eens naar het aantal tussenlagen bij Gemeentewerken: http://ab.rotterdam.nl/smartsite2113242.dws.

Treffende vergelijking met de geschiedenis, ging ook het oude Rome al niet (mede) te gronde aan het alsmaar groeiende ambtenarenapparaat?

In navolging van de reactie van Gerard: Als de middenlaag wordt weggesneden of tenminste drastisch teruggebracht wordt de bezuiniging gehaald in geld maar ook in tijd, er zal immers minder vergaderd worden. Een goede taakverdeling tussen wethouders en directie/topmanagement kan veel uitmaken. Bovendien zal de top van de organisatie meer voeling krijgen met de vakinhoud & burger. Door ondanks de mogelijke bezwaren die worden aangevoerd toch te snijden wordt men vanzelf gedwongen te prioriteren, iets wat vooraf lastig van de grond komt (vaak blijkt alles prioriteit). De burger merkt er vast niet veel van, want er zijn genoeg vakkundige ambtenaren met prima ideeën over hoe zij hun werk het beste/efficiëntst kunnen uitvoeren. Is er dan toch een probleem, huur dan - na een tijdje afwachten (immers veel zaken lossen zich vanzelf op) - een korte periode iemand in.

Natuurlijk moet de politiek keuzes maken. Zoals bij voorbeeld in de gezondheidszorg waar dure behandelingen een leven (niet per se de kwaliteit daarvan) met een paar maanden verlengen. Of in het hele inspraakcircus dat handen vol geld kost. Maar er kan meer.
- Het middelmanagement in overheidsorganisaties doodt elk gevoel van verantwoordelijkheid bij individuele ambtenaren. Afschaffen!
- De Arbo-regels zijn doorgeschoten.
- Adviesraden kosten handen vol met geld, leveren nauwelijks iets zinvols op en hun uitgaven worden amper gecontroleerd. Incidenteel een deskundig extern advies vragen is prima, maar structurele adviesraden kunnen afgeschaft worden.
- Communicatie adviseurs zijn er in overvloed, maar zonder zichtbaar resultaat. Politiek en ambtelijke top kunnen ook leren in heldere taal te vertellen wat de bedoeling is, zonder complicerende tussenschakel.
- Politieke assistenten zijn nergens voor nodig. Noch op departementen, noch in het parlement. Kamerleden, bewindslieden en ambtelijke top moeten op hoofdlijnen sturen en onnodige detailruis vermijden. Minder bestuurders dwingt tot keuzes.
- Iedere ambtenaar weet waar geld in zijn of haar organisatie bespaart kan worden. Kies voor een traject van beneden naar boven, dat levert veel nuttige tips op. Serieus personeelsbeleid ook.
- Functioneringsgesprekken en beoordelingen zijn nu doorgaans een farce. Dus denkt iedereen, ook wanneer hij/zij alleen maar de boel ophoudt, dat hij/zij goed werk levert. Niet dus! Wees eerlijk tegen medewerkers en laat ze niet langer in een surrealistische wereld leven.
- Leidt bedrijfsartsen op om mensen aan het werk te krijgen en niet om mee te huilen met medewerkers die in wezen niets mankeren.

Zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar voor de goede orde: er zijn ook veel ambtenaren die uitstekend werk leveren en vaak voor minder geld dan hun collegae in het bedrijfsleven veel langere dagen maken. Dus: geen hetze tegen ambtenaren; wel het opschonen van een vermolmde structuur. En een compacte organisatie met heldere taken en doelen waarop zij afgerekend kunnen worden in positieve en in negatieve zin.