Sabbatical: bent U er aan toe? (1)

In 1999 publiceerde ik mijn boek 'Sabbatsverlof'. Het is voor mij een publicitair succes geweest, met sindsdien en tot op de dag van vandaag meer dan 200 interviews in de media. Sabbaticals blijken een tijdloos onderwerp te zijn, hetgeen onlangs weer bleek toen het FD er aandacht aan besteedde. Ook een onderwerp waar nogal wat haken en ogen aan zitten. Want wie droomt er tenslotte niet van om eindelijk eens de boel de boel te laten? Maar zonder schuldgevoel tijd voor jezelf nemen lijkt in de prestatiegerichte wereld van vandaag de dag een moeilijke opgave. En als je er al zelf niet last hebt, zorgt de sociale werkomgeving wel voor het schuldgevoel: 'heb je soms last van een burn out?' of 'wat kost dat wel niet, en wij maar doorwerken?' Vandaag een eerste artikel in een serie over dit persoonlijk HRM-stokpaardje.

Onlangs stond in de Volkskrant een kort artikeltje over succes-coach Ton Boot, een begrip in basketbal kringen, onder de titel 'Ton Boot is weer toe aan zijn sabbatical'. Het klinkt wat cynisch en bijna verwijtend, want Boot was drie jaar geleden ook al op sabbatical geweest, en daarvoor ook al.Die kenmerkende negatieve toonzetting als je het in Nederland over een sabbatical hebt, ken ik als geen ander. In alle interviews en in alle gesprekken die ik erover sinds 1999 heb gevoerd is de kernvraag: 'Iedereen die dat wil is toch overspannen?', 'is het niet iets voor de zwakkeren binnen de organisatie' of 'we hebben al zoveel vakantie, dat is toch niet op te brengen? Het zijn negatieve uitingen op iets waarover nog steeds veel onbegrip en wellicht ook wel wat jaloezie heerst. Vandaag de aftrap van een eerste in een serie artikelen, met dit keer aandacht voor de geschiedenis van de sabbatical.

De begrippen sabbatical leave, sabbatical en sabbatsverlof kennen een lange geschiedenis, die teruggaat tot het Oude Testament. Volgens de joodse overlevering was er in het oude Media een rivier met de naam Sabbation. Deze rivier stroomde zes dagen per week, maar de zevende dag niet. Hierbij dient bedacht te worden dat het getal zeven in zowel de bijbelse als in de joodse traditie een bijzonder getal is, waarbij het getal gelijk staat aan volheid. In het Hebreeuws lijken de woorden voor volheid, verzadiging en het getal zeven sterk op elkaar. Voor diegenen die vol en verzadigd zijn, is het sabbatsverlof een mogelijkheid tot vernieuwing en oplading. Nog duidelijker wordt een en ander als wij de bijbel er op na slaan.

In het Oude Testament staat in Leviticus (25:1-7) over het sabbatsverlof geschreven:" Jahwe sprak tot Mozes op de Sinaï: Zeg aan de Israëlieten: Wanneer gij in het land komt dat ik u schenk, moet het land sabbat houden ter ere van Jahwe. Zes jaar kunt ge uw akkers inzaaien, zes jaar kunt ge uw wijngaarden snoeien en de oogst binnenhalen, maar in het zevende jaar zal het grote sabbat zijn voor het land. Dan moogt gij uw akker niet inzaaien, uw wijngaard niet snoeien, de na-groei van het vorige gewas niet oogsten en de druiven van uw on-gesnoeide wijngaard niet plukken. het land zal een heel jaar sabbat houden. Wat het land tijdens de sabbat uit zichzelf voortbrengt, zal voldoende zijn om uw slaaf en slavin, de dagloners en de buitenlanders, die bij u wonen, te voeden. Ook uw vee en de andere dieren in uw land zullen daarvan kunnen eten."

Kijken wij naar de moderne tijd, dan komen wij de eerste structurele benadering van een sabbatsverlof tegen in het jaar 1880. Met een voor die tijd wel heel vooruitstrevend human resource beleid weet de Harvard University de toen bekende wetenschapper Charles Lanman te strikken. Aan hem wordt eens in de zeven jaar een sabbatsverlof van een jaar verleend. Overigens werkte Lanman waarschijnlijk gewoon door, maar was hij vrijgesteld van het doceren aan die vervelende studenten die hem van zijn onderzoek afhielden! Human resource beleid avant la lettre! Ruim een eeuw later kennen bijna alle Amerikaanse universiteiten een sabbatsverlofregeling.

De laatste decennia heeft ook het bedrijfsleven het sabbatsverlof, zij het schoorvoetend, omarmd. Men gebruikt de verlofperiode in de arbeidsvoorwaarden om onderscheidend te zijn op de arbeidsmarkt, om stress en burn-out tegen te gaan en voor het opladen van de inspiratie en creativiteit en ter voorkoming van bedrijfsblindheid.Desondanks heeft het sabbatsverlof in Nederland nog steeds geen vaste voet aan de grond gekregen.

De reden hiervan ligt in de gedachte dat een sabbatsverlof niets meer of minder is dan een luxe goed, met weinig concrete voordelen voor de organisatie en waarvan de kosten zeker, maar de opbrengsten onzeker zijn. Het zijn vaak vooroordelen, waartegen het moeilijk vechten is.Positief nieuws in Nederland is natuurlijk dat de loopbaanonderbrekingregeling door de overheid steeds verder verruimd worden. Want hoewel van de bestaande regelingen nog niet heel erg veel gebruik gemaakt wordt, schat ik dat u als lezer binnen enkele jaren allemaal wel iemand kent die een sabbatical neemt of aan het houden is.

Volgende keer schrijf ik over de voor- en nadelen van de sabbaticals op individueel niveau. En oh ja, die Ton Boot, die basketbalcoach uit het begin van dit artikel. Wat doet die eigenlijk als hij een sabbatical neemt? De vorige keer ging hij bij collega coaches op bezoek. Leren, kennis opzoeken. En oh ja, sinds hij in 1978 begon met coachen, heeft hij veertien ploegen kampioen gemaakt. Als dat geen reclame voor sabbaticals is, wat dan wel?

U kunt het boek 'Sabbatsverlof, verlof als persoonlijke en startegische uitdaging' overigens nog steeds bestellen bij de uitgever, Holland Business Publications.