Rare jongens, die Fransen

Asterix en de filosofie van Frankrijk

'Die Romeinen zijn gestoord'. Dat zou de vertaling vanuit het Frans moeten zijn van wat inmiddels een gevleugelde uitspraak is uit de Asterix stripboeken. 'Rare jongens, die Romeinen' werd het in de wat bravere Nederlandse vertaling, vaak uitgesproken door Obelix, de grote vriend van de Gallische naamgever van de met 350 miljoen verkochte exemplaren succesvolste Franse stripserie ooit. Bijna elk volk moet aan deze uitspraak geloven, na de Romeinen volgden de Engelsen, de Egyptenaren, de Grieken en ga zo maar door. Maar opmerkelijk genoeg niet de Duitsers, Spanjaarden en Zwitsers...met buurlanden gingen de auteurs blijkbaar voorzichtiger om. Zijn de Fransen xenofoob of vinden ze die buitenlanders weliswaar gek, maar eigenlijk toch stiekem heel interessant? De Fransen zouden de Fransen niet zijn als ze daar niet een legioen filosofen over hebben laten nadenken. Het moet namelijk wel inhoud hebben, intellectueel verantwoord zijn, anders kom je hier in dit land niet ver. Ook les Bandes Dessinées, de strips, nemen de Fransen namelijk heel serieus. Het is hun 9e kunstvorm. Een kijkje in de ziel van de Fransen, via strips, filosofen, rechtse intellectuelen, doemdenkers en de zingende cultuurdragers.

Waaruit bestaat de essentie van de Asterix strips, de serie die sinds 1960 Europa heeft veroverd? Volgens een special van Philosophie Magazine (zie cover links) bestaat deze uit drie hoofdthema's, te weten vriendschap/broederschap (fraternité!), de vlak na de oorlog nog sterk levende vrijheidsstrijd en de wijze waarop men naar buitenlanders kijkt. Buitenlanders, die zijn volgens Fransen over het algemeen raar en/of gek, maar tegelijkertijd ook wel weer vriendelijk. Je kan in ieder geval om ze lachen. Behalve om de Nederlanders/Bataven natuurlijk, want die spelen in Asterix geen enkele rol. Net zo min als bij Kuifje overigens.

En dan komt die vreemde spagaat waar de Fransen zich steevast in lijken te bevinden. Hoe kan het dat een land dat zich zo voorstaat op een redelijk geslaagde integratie (zelf vindt men zeer geslaagd) van zoveel verschillende bevolkingsgroepen (van Algerijnen tot Vietnamezen en van Armeniërs tot Senegalezen) het zo lastig heeft met 'buitenlanders'. Want laat ik duidelijk zijn, er zijn erg aardige Fransen, maar er zijn er genoeg die je even willen laten voelen dat je omdat je het Frans niet afdoende beheerst het barbarisme pas net achter je hebt gelaten. De essentie ligt dus voor een groot deel in de taal. De Fransen hebben de ooit door hen bestuurde gebieden Francofoon gemaakt, waardoor integratie van bijvoorbeeld les Pieds Noirs (teruggekeerde Fransen uit Algerije), Afrikanen maar ook de bewoners van voormalig Indochina makkelijker tot stand kon komen. En beter nog, als je de taal als buitenlander goed machtig bent lijkt het wel alsof je juist interessanter bent voor de Fransen. Kijk bijvoorbeeld naar de grote sterren van het Franse entertainment. Een groot deel heeft of had roots in andere landen, een kleine opsomming volstaat: Johnny Hallyday (België), Dave (Nederland), Dalida (Egypte), Charles Aznavour (Armenië), Mathieu Chedid (Algerije/Libanon), Josephine Baker (Amerika), Django Reinhardt (België), Stephane Grappeli (Italiaanse vader),  Sylvie Vartan (Bulgarije), Patricia Kaas (Frankrijk-Duitsland), Mylene Farmer (Canada) en natuurlijk Jacques Brel (België). Dat zijn niet de minsten. Verder dan Barry Hay, Ali B. en Anneke Grönloh kom ik in Nederland nauwelijks. Toch een verschilletje.

Blijven de Fransen geloven dat de wereld om Frankrijk draait? Nou, in Parijs zeker nog wel, daar kom je de spreekwoordelijke arrogantie echt nog wel tegen, maar daarbuiten zeker niet. De boekhandels liggen vol met pessimistische boeken en artikelen over de toekomst van Frankrijk. Neem 'Le Suicide Francais' van de conservatieve journalist Eric Zemmour. Je hoeft de introductie maar te lezen om te weten hoe het er voor staat in La Douce France: 'Frankrijk is de zieke man van Europa'. Hij vervolgt met een tirade waarbij weinig heel blijft van zijn land. De economen spreken over het verlies aan concurrentiekracht, de diplomaten en soldaten klagen in stilte om het verlies aan strategisch belang, psychologen waarschuwen voor het grote pessimisme en de opiniepeilers meten het liefst de wanhoop bij de bevolking. Gelukkig is er zelfs bij Zemmour nog hoop, in Parijs wordt de koffie namelijk nog steeds warm geserveerd en draait men nog steeds de hoofden om bij het zien van mooie benen van de Parisiennes. Hoe Frans wil je het hebben? De oorzaak van dit alles volgens de auteur? In essentie het gebrek aan leiderschap in de 40 jaar na het overlijden van de vader van het volk, generaal en president De Gaulle.

Eenzelfde beeld in het blad 'Valeurs Actuelles' dat deze week kopt met 'Adieu La France', een onderzoek naar de Fransen die het land ontvluchten omdat men het gehad heeft met de belastingen, de werkloosheid, de wanhoop  en...links. Allemaal de schuld dus van President Francois Hollande. Nu lijkt men plots weer Nicolas Sarkozy terug te willen. Het lijkt er een beetje op alsof de Fransen je eerst zat moeten zijn voordat ze je weer terug willen hebben. Vroeger was alles beter, dat is de 'ziel van de natie'.

Wat een droefgeestigheid in een land dat ooit het gidsland van heel Europa, nee zelfs de hele wereld was. En dat terwijl er nog zoveel goeds te melden valt. De jeugd staat wel degelijk open voor andere invloeden; de (rijke) steden en gegoede dorpjes zien er opgeruimd en frisser uit dan ooit; het logistieke netwerk van trein, vlieg en autoverkeer lijkt bijna helemaal klaar te zijn; het toerisme blijft een enorme inkomstenbron;  de keuken blijft uitstekend; de cultuur houdt zich met veel moeite een beetje staande en intellectueel is het land nog steeds onovertroffen. Je kan er nog steeds wonen als God in Frankrijk. En dan toch depressief zijn. Rare jongens, die Fransen.

Le suicide Francais, Eric Zemmour, uitgeverij Albin Michel

Valeur Actuelles, no. 4068, 13-19 november 2014.

Philosophie Magazine, november 2014, hors serie.

Meer lezen over mijn ervaringen in Frankrijk? Lees:

1) www.1minutemanager.nl/bestuur-strategie/frankrijk-de-kracht-van-de-lange-termijn/

2) http://www.1minutemanager.nl/bestuur-strategie/hrm-management-met-de-franse-slag/

3) Deel 1: http://www.1minutemanager.nl/international-business/zaken-doen-in-frankrijk/

4) Deel 2: http://www.1minutemanager.nl/international-business/zaken-doen-in-frankrijk-2/

5) Deel 3: http://www.1minutemanager.nl/international-business/zaken-doen-in-frankrijk-3/

6) Deel 4: http://www.1minutemanager.nl/international-business/zaken-doen-in-frankrijk-4/