Projectmanagement: De paradox van Cobb

Over gedragsverandering in organisaties

'We weten waarom projecten mislukken, we weten ook hoe we dat in de toekomst kunnen voorkomen, waarom komt er dan geen eind aan de mislukkingen?’ Dit is in essentie de gedachte van de paradox van Cobb. De paradox komt voort uit een vraag die Martin Cobb in 1995 stelde tijdens een vergadering van het Canadese secretariaat van de Treasury Board, waarbij overschrijdingen bij grote projecten ter sprake werden gebracht. Cobb was hiervan toentertijd CIO (Chief Information Officer). De Treasury Board is de enige wettelijke overheidsinstantie in Canada die zich bezighoudt met onderwerpen als accountability, ethiek, controlling en financieel management en valt rechtstreeks onder het kabinet. De Board bestaat in ieder geval uit de minister van Financiën, terwijl ook diverse andere ministers deel uitmaken van dit gezaghebbende comité. De uitspraak van Cobb leidde tot veel discussie en wordt nog steeds regelmatig aangehaald als weer eens een groot project te laat, te duur of met slechte kwaliteit wordt opgeleverd. Waarom blijkt de controle op grote projecten vaak niet meer dan een ‘wassen neus’ te zijn, ondanks allerlei moderne hulpmiddelen en technieken?

De paradox van Cobb is zeer herkenbaar, want we hoeven in Nederland alleen maar om ons heen te kijken om projecten te zien die volledig uit de klauwen zijn gelopen. We staan erbij en kijken ernaar, maar niemand lijkt te kunnen of willen ingrijpen. Het zijn echter niet alleen grote projecten die mislukken, uitlopen of veel meer kosten dan vooraf begroot. Relatief eenvoudige projecten als het vernieuwen van een brug of het bestraten van een pleintje – zelfs daar lijkt het per definitie in ons land mis te gaan. Geen taak zo simpel of men kan er wel een fout in maken.

Wie of wat is schuldig aan het mislukken van projecten? Een van de meest markante onderzoeken naar de oorzaken van de paradox van Cobb is eind jaren negentig uitgevoerd door Teun van Aken. In zijn proefschrift De weg naar projectsucces (1996) komt hij tot de verrassende conclusie dat succes niet wordt gerealiseerd door gebruik te maken van steeds meer managementinstrumenten, zoals planning, budgettering, monitoring, voortgangsrapportages en beslisdocumenten. De werkstijl van projectleiders en de mate waarin zij gedoseerd gebruik maken van ter beschikking staande beheersinstrumenten voor projectmanagement blijken van minstens even groot belang te zijn.

Dat waren uitkomsten die tegengesteld lijken te zijn aan de gedachte die juist bij veel projectleiders – nog steeds – blijkt te leven. Hoe meer instrumentarium, hoe beter een en ander lijkt te zijn ingericht en hoe meer control er is op de processen. Dat lijkt althans de heersende opinie en het verkoopt goed bij opdrachtgevers, die de illusie krijgen voorgeschoteld dat alles tiptop in orde is. Niet dus.

Dit is het eerste deel van een serie over de Paradox van Cobb die op deze site zal verschijnen. De serie als geheel is een ingekorte versie van een hoofdstuk dat aan deze paradox is gewijd uit het boek 'Het dodo-effect, over gedragsverandering in organisaties' dat op 25 november j.l. is verschenen. Bestelinformatie: isbn 97890244038514 | 184 pagina’s | paperback en gratis-ebook| € 20,00. U kunt het boek hier bestellen: Managementboek, Bol.com en Boom/Nelissen of bij de beter gesorteerde boekhandel.