Missie en Visie van het Nederlands Elftal

Coaches spreken graag over hun visie, over hun gedachten over voetbal. Co Adriaanse, oud-coach van onder meer Ajax en AZ, reageert als volgt op een vraag van Tom Egbers tijdens Studio Voetbal wat de belangrijke eigenschappen van een goede coach zijn: ‘Je moet een visie hebben, je moet een sterke persoonlijkheid hebben, je moet je visie kunnen overbrengen op mensen, je moet mensen beter kunnen maken, je moet je visie kunnen projecteren op een team.’ Toch wordt in het voetbalwereldje, en dat is niet geheel onbegrijpelijk, altijd wat lacherig gedaan over begrippen als missie en visie. De woorden worden te pas en te onpas gebruikt en bijna niemand schijnt te weten wat ze precies betekenen. ‘Iedereen wil toch wereldkampioen worden, dat hoef je toch niet in een mission statement vast te leggen’, of ‘ Je denkt toch niet dat voetballers belang hechten aan dergelijke managementtermen’, zijn slechts enkele van de reacties die je uit ‘het veld’ krijgt als je er over begint. Een oud-directeur van General Motors bracht ooit de algemeen heersende gevoelens over missies en visies mooi tot uitdrukking: ‘Een visie? Dat is een paar kerels die hun jas en das uittrekken, zich een paar dagen in een motel terugtrekken, daar een paar prachtige volzinnen op papier zetten, om vervolgens terug te keren naar de bezigheden van alle dag.’

Dit verhaal is ontleend aan mijn boek 'Bondscoach, coaching handboek voor 16 miljoen Nederlanders' uit 2014. Het boek lijkt uitverkocht maar er zijn nog enkele exemplaren bij Jimmink in Amsterdam. Andere boeken van mij zijn hier te vinden.

In Nederland zijn we eigenlijk niet zo goed in het vastleggen van wat we eigenlijk willen bereiken. Managers durven zich niet uit te spreken over de resultaten, we zijn behoudend geworden en zijn bang afgerekend te worden op tegenvallers. Dat kan zo maar samenhangen met onze geschiedenis. In de 17e eeuw bevoeren we de wereldzeeën en dan wist je ook niet altijd waar je uitkwam. Denk maar aan Abel Tasman, die Australië voorbij zeilde, per toeval wel Tasmanië ontdekte en daarna ook nog Nieuw Zeeland. We ontdekken het wel terwijl we onderweg zijn. ‘Laten we nu eerst maar eens beginnen aan het toernooi, dan zien we wel waar we stranden’. Wat dat betreft zijn de écht grote voetballanden verder. In Duitsland, Brazilië of Italië zal geen bondscoach of directeur van een nationale bond het in zijn hoofd halen de ambities naar beneden bij te stellen. Die ambitie luidt al sinds het begin van de wereldkampioenschappen voetbal in de jaren dertig van de vorige eeuw: winnen. En dat lukt dan ook aardig, want de betreffende landen hebben tezamen 13 wereldtitels behaald. Dat legt ook verplichtingen op. Teammanager Olivier Bierhoff van die Mannschaft gaf in de zomer van 2009 in boulevardkrant Bild aan dat Duitsland te allen tijde voor de wereldtitel dient te strijden. Hierover bestaat bij onze Oosterburen geen discussie. ‘Dat moet, dat zijn wij aan onze stand verplicht. Tot aan de finale is het een lange weg, waarin veel kan gebeuren. Maar met dit team moeten wij deze ambitie nu eenmaal hebben’, aldus voormalig topspits Bierhoff, die zijn land zélf in 1996 de Europese titel schonk door het beslissende doelpunt tegen de Tsjechen te scoren. In de verlenging, zoals het onze Oosterburen betaamt. Bierhoff eist in hetzelfde interview ook dat het Duitse team in vriendschappelijke wedstrijden voluit gaat. Alleen dan leer je volgens hem omgaan met druk en stress en test je jezelf pas echt.

Gestrande schepen
De Duitse aanpak druppelt dankzij bondscoaches met ervaring in Duitsland als Bert van Marwijk en Louis van Gaal door in het Nederlandse voetbal. We nemen in Nederland geen genoegen meer met uitspraken als ‘We zien wel waar het schip strandt’.  De sportcultuur is stap voor stap in Nederland aan het veranderen, we willen concrete resultaten en coaches die zich daaraan willen en durven verbinden. We durven steeds meer uit te komen voor wat we écht willen, waar we écht van dromen. We zeggen voor aanvang van Olympische Spelen hoeveel medailles en titels we verwachten. Individuele sporters ‘gaan voor goud’ en ‘alleen de titel telt’.

Zo blikte Henk Kesler, in 2010 nog algemeen directeur van de KNVB, kort na de kwalificatie van Oranje voor het WK in Zuid-Afrika alvast vooruit naar het wereldkampioenschap. Kesler legde de lat hoger dan hij eerder had gedaan, toen was uitgelekt dat Nederland de halve finale moest zien te halen. ‘De ambitie is bijgesteld’, aldus Kesler, ‘We gaan nu voor een eerste of tweede plaats. Daar is Bert van Marwijk het overigens helemaal mee eens. Sport gaat om prestaties en als je een toonaangevend voetballand wilt zijn, móet je ambitieus zijn. We staan bekend om onze uitstekende opleiding en bezetten de tweede plaats op de FIFA-ranking. Dan mag, nee móet je de lat hoog leggen. Het is nu natuurlijk niet zo dat we de topfavoriet zijn op het WK, maar met dit elftal moeten we zeker een rol van betekenis spelen’, zo liet Kesler door De Telegraaf optekenen. Bondscoach Bert van Marwijk reageerde direct op de uitlatingen van zijn directe baas: ‘De druk kan wat mij betreft niet hoog genoeg zijn. Maar die druk leggen we onszelf op. Daar kan Henk Kesler niet overheen’. De uitkomst is bekend, Oranje bereikte voor de derde maal de finale van het WK en werd uiteindelijk (natuurlijk) tweede.

Het was in 2010 positief om te zien dat zowel bond, coach en spelers zich uit durfden te spreken over hun ambities, hun droom en hun doelstellingen. Eindelijk eens geen ‘de halve finales zijn ook al mooi voor ons kikkerlandje’. Nee, assistent bondscoach Frank de Boer verklaarde na de loting voor het WK op 4 december 2009 in Kaapstad: ‘We hebben een missie. Deze missie luidt: wereldkampioen te worden.’ Het was bijna gelukt, het scheelde een teen van de Spaanse doelman Casillas. Je moet soms geluk hebben. Punt is wel dat iedereen die bij Oranje betrokken was besefte waar het in Zuid-Afrika om ging.

Over missie en visie was in de voorbereiding op het EK 2012 daarna weer nergens een woord te vinden. Oranje ging naar het EK en ja hoor, we zouden wel weer zien waar het schip zou stranden. Bondscoach Van Marwijk vond het een beetje gênant om weer over een missie te praten, het effect daarvan was een beetje uitgewerkt volgens de toenmalig bondscoach en dus bleef een uitspraak hierover uit. Het leek erop alsof het voor Oranje weer een of ander toernooitje was en er leek geen enkele druk op het team en de coach te liggen. Wellicht was dat zelfs wel opzet, maar het pakte faliekant verkeerd uit. Oranje verloor alle wedstrijden en droop roemloos af. Is dat alleen de schuld van het ontbreken van een missie of visie? Natuurlijk niet, maar het is wel een feit dat teams waar deze zaken helder benoemd zijn, beter presteren dan teams waar dit niet het geval is.

De missie en visie van Oranje
Er dient te worden gehandeld vanuit het besef: waar moet het allemaal toe leiden? Wat is het uiteindelijke doel? Waar gaat het eigenlijk om? In het voetbal, en in de sport in het algemeen, is dat eigenlijk heel simpel. Om de winst. Waarom zou je naar een EK of WK afreizen als je niet voor de titel zou gaan? Begin bij het eind! Als je kampioen wilt worden, moet iedereen achter de gekozen tactiek staan en accepteren dat hij af en toe niet opgesteld wordt. Je weet dat je als je kampioen wilt worden tijdens een groot toernooi strafschoppen moet kunnen nemen, een verlenging moet kunnen winnen en moet uitblinken in standaardsituaties. Je moet kunnen doordrukken op momenten dat het echt moet. 

Coaching tips voor 17 miljoen bondscoaches
1. Het uitspreken van wat de missie en de visie van de club of het nationale team is behoort tot de belangrijkste taken van een (bonds-)coach. Alles is hiervan afgeleid.
2. Een missie geeft antwoord op de vraag wat je wilt zijn, geeft de droom aan die je wilt verwezenlijken, de visie moet antwoord geven op de vraag: waar gaan we naar toe met dit team, wat zijn de doelstellingen. Zaken als tactiek, selectie en teambuilding worden hieruit afgeleid..
3. Het ambitieniveau van het Nederlands elftal is om wereld- of Europess kampioen te worden.
4. Spelers die niet akkoord kunnen gaan met de missie en de visie van de coach kunnen beter niet meegenomen worden naar kampioenschappen. Alles dient te wijken om het uiteindelijke doel te bereiken.

Zie ook: Missie en Visie in begrijpelijke taal (1) - 1 Minute Manager