Leiderschap: Hoe word ik meer charismatisch (deel II)

Op deze site beschreef ik eerder Engels onderzoek naar charisma, waaruit bleek dat charisma  wel degelijk te trainen is. In dit vervolg ga ik kort in op de trainbare vijf groepen van eigenschappen. Hierbij plaats ik kanttekeningen, soms op basis van ervaringen, soms op basis van ideeën die zijn opgekomen bij het lezen van het artikel.

De Britse professor Richard Wiseman komt na zijn onderzoek tot vijf groepen van eigenschappen die charismabevorderend zijn. Ik schets ze, kort en krachtig, om ze op basis hiervan kort van commentaar te voorzien.

1) Algemene eigenschappen: Een open lichaamshouding; handen weg van het gezicht tijdens het spreken; recht opstaan; ontspannen; handen uit elkaar met de palmen van de handen naar voren of omhoog.

2) Naar het individu toe: Laat mensen blijken waarom zij belangrijk zijn en waarom je het leuk vindt om in hun nabijheid te zijn; ontwikkel een ‘echte’ lach; knik wanneer zij tegen je praten; raak ze kort aan bij de bovenarm en behoudt het oogcontact.

3) Naar een groep toe: Voel jezelf gemakkelijk als leider; beweeg om enthousiast te lijken; buig licht naar voren en hou contact met de gehele groep.

4) Boodschap: Ga verder dan de status quo en zorg ervoor dat je het verschil maakt; wees controversieel, ver(nieuw)end; eenvoudig te begrijpen

5) Spraak: spreek helder, vloeiend, krachtig en gearticuleerd, draag zorg voor beeldspraak; gebruik een pittig tempo, af en toe vertraagd voor spanning of nadruk.

Zijn dit spannende ontdekkingen en eigenschappen? Natuurlijk niet. Maar het is wel een bevestiging van een aantal beelden die we hebben van politici, sporters of BN’ers die we al dan niet charisma toedichten. Uit de reacties op deel 1 van dit artikel blijkt dat de meeste lezers charisma maar beperkt trainbaar vinden. Het moet vooral authentiek zijn. Daar ben ik het mee eens. Maar ik acht verbetering, bij iedereen, mogelijk.  Ik bespreek de punten nu kort.

De algemene eigenschappen (1) doen mij sterk denken aan de boeken van Allan Pease over lichaamstaal. Een hand voor de mond tijdens het spreken kan bijvoorbeeld duiden op het verbergen van de waarheid. U kent vast nog wel meer van dit soort voorbeelden. De duiding van lichaamstaal is echter lastig, maar ik ben ervan overtuigd dat de houding van een persoon goed is te trainen. Het is vaak zichtbaar bij politici, zoals Amerikaanse en Franse presidenten, die op een bepaalde wijze gasten verwelkomen en op een bepaalde manier zwaaien en lopen. Onder druk vallen de hierop getrainde personen overigens snel terug naar hun oude patronen.

Het gedrag naar een individu toe (2) vind ik al een moeilijk grijpbaarder onderwerp. Hoe ontwikkel je tenslotte een ‘echte’ lach? En niet overal wordt een lichamelijke aanraking (of ‘vriendschappelijk gebaar’, Lubbers?) op prijs gesteld. Ik heb zelf meegemaakt dat een man die op de schouder werd getikt furieus werd over deze inbreuk op zijn lichaam. Overigens gewoon in Noord-Holland. Oogcontact erken ik wel als een zeer belangrijke ‘charismafactor’. Niets is zo ergerlijk als iemand die structureel wegkijkt tijdens een gesprek of je niet recht durft aan te kijken.

Bij de beschrijving van het gedrag naar de groep toe (3) viel ik zelf over de tekst: ‘beweeg om enthousiast over te komen’. Zelf beweeg ik erg veel tijdens speeches en lezingen, maar gewoon omdat dat mijn natuurlijke stijl is. Blijkbaar onbewust goed. Niet om enthousiasme te faken. Hier ligt in mijn ogen een grens tussen echtheid en faken. Wel belangrijk is contact houden met een groep. Maar al te vaak zijn sprekers gericht op een beperkt deel van het publiek. Beter letten op je publiek en iedereen aandacht geven, daar is niets gemaakts aan, dat moet je gewoon doen.

Een persoon met een controversiële boodschap (4) wordt wel eens vereenzelvigd met een charismatisch persoon, zowel in positieve (Mandela, Gandhi) als negatieve (Mao, Stalin, Hitler) zin. Zelf denk ik dat door de controversiële boodschap vaak een intrinsieke kracht wordt ontwikkeld; wie boven het maaiveld uitsteekt krijgt over het algemeen veel te verduren. Dat zal de persoonlijkheid harden en wellicht de welbespraaktheid bevorderen.

Met betrekking tot de spraak (5) kan ik niet anders zeggen dan dat ik denk dat deze trainbaar is. Nog steeds zie ik veel managers die slecht articuleren, kromme zinnen schrijven of spreken, heel van ‘eh’, ‘eh’, ‘eh’ zeggen, monotoon spreken et cetera.

Kortom, er is winst te halen. Maar wel op een manier die authentiek is, waarbij de persoon in kwestie zichzelf geen geweld aan doet. Zoals ook is gebleken uit de opmerkingen van lezers bij het eerste artikel. Waar authenticiteit eindigt en gemaaktheid begint, is moeilijk te duiden en voor een ieder anders. Voor de een gaat het te ver zich te trainen in spraak, de ander vindt het geen probleem een ‘echte’ glimlach te trainen. Ik merk zelf, dat ik bij sommige aanbevelingen denk, prima. Bij andere denk ik: het moet niet gekker worden. Iemand die zelf graag beter wil articuleren, kan dit naar mijn mening op authentieke wijze doen. Iemand die plots voor een groep gaat staan te springen, maar eigenlijk liever achter een katheder staat en niet enthousiast is, is in mijn ogen niet meer dan een nar.

Alles hangt volgens mij af van de persoonlijke wens tot verandering (wat wil ik worden/zijn; wil ik echt meer charisma?) en authenticiteit (wil/ben ik dit wel?).