Innovatie = ruimte voor verrassing + gekte

Nederland is eigenlijk een derde wereld land. Onze belangrijkste exportproducten zijn agrarisch van aard of gericht op de doorvoer van energie (olie; gas). En hoewel we in Nederland allemaal vinden dat innovatie belangrijk is, het lijkt maar moeilijk van de grond te komen. Dat maakt innovatie een dankbaar onderwerp voor onderzoekers, managers en consultants. Mijn collegabloggers Edwin Lambregts en Richard Puyt hebben momenteel met hun Innovatief Organiseren veel succes. In een artikel in de Volkskrant van vandaag breken de hoogleraren en (voormalig) leden van de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) Van de Donk en Nooteboom een lans voor verrassing, 'gekte' en leerzaam falen om innovatie van de grond te krijgen. Mooi verhaal, maar of dat in ons land wordt geaccepteerd?Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg. Hoe Nederlands kan een spreekwoord zijn? Toch lijkt de rek eruit te zijn. Zelf vind ik 'doe maar gek, dan doe je gewoon genoeg' een veel beter gezegde. In een land waar de export van gas, olie (doorvoer), tulpenbollen en andere agrarische producten ver vooruitloopt op innovatieve producten en diensten, zou men wel eens wat gedurfder te werk mogen gaan. Maar ja, we blijven toch redelijk Calvinistisch van aard en accepteren liefst bewezen ideeën dan dat we zelf op zoek gaan naar nieuwe vindingen. Wat dat betreft mag het NatLab van Philips een geweldige uitzondering worden genoemd.

In een vandaag gepresenteerde rapportage van de WRR , 'Innovatie vernieuwd', pleit de Raad voor meer durf. Twee citaten: 'Innovatie vergt diversiteit van ideeën en spreiding van initiatief, meer van beneden dan van boven, en ruimte voor verrassing, 'gekte' en leerzaam falen. De daarmee gepaard gaande risico's moeten politiek geaccepteerd worden'. Een ander citaat: 'Innovatie vraagt om een actieve inzet op de traditionele Nederlandse openheid, om een constructief gebruik van diversiteit, in binnen- en buitenland. In cultuur en politiek is openheid voor verschillen van cruciaal belang voor innovatie.'

Mooie woorden. En ik ben het er helemaal mee eens. Maar nu eerst eens wat obstakels benoemen. Die Nederlandse openheid, is die er eigenlijk wel? Een mooi voorbeeld uit mijn eigen ervaring is de jaarlijkse organisatie van het luchtgitaar kampioenschap. Nu, na 6 jaar, is het een bijna geaccepteerd fenomeen geworden. Er komen zelfs diverse afgeleide kampioenschappen aan! Maar reken maar dat er in brede lagen van de Nederlandse bevolking grote weerstanden zijn en waren, vaak gebaseerd op oordelen zonder dat men zich eerst heeft geïnformeerd. Het was een kleine groep van 'open minded'-landgenoten die het NK Luchtgitaar vanaf het begin heeft gesteund. OK, zult u zeggen, is dit dan innovatie?

Nou, het kampioenschap is dan misschien alleen maar leuk en 'gek' en creatief, wereldwijd heeft het toch wel het een en ander opgeleverd. Het geldt als inspiratiebron voor andere ideeën. Zo is Guitar Hero, een soort gitaargame dat het midden vormt tussen echt spelen en luchtgitaarspelen, een van de best verkochte videogames ter wereld. En op korte termijn komen er T-shirts en riemen op de markt die armbewegingen kunnen omzetten in muziek. Van Australië tot Finland en de VS, men is bezig met het ontwikkelen van sensoren in kleding om beweging om te zetten in geluid. Als dat geen innovatie is?

Openheid, gekte, verrassing, initiatief. Helemaal mee eens. De grootste barrière in Nederland is naar mijn mening echter de cultuur van de bevolking: doe maar gewoon dan doe je gek genoeg. Het vergt aardig wat doorzettingsvermogen in ons land om iets echt nieuws neer te zetten. makkelijker is het om bewezen concepten uit het buitenland, en dan vooral de VS, in de markt te zetten. Voor de 'Willy Wortel's' onder ons is er echter nog best hoop. Begin april mocht ik vier jonge onderzoekers van de TU Delft interviewen die de Nuna 4 hadden gebouwd, het op zonne-energie rijdende voertuig dat de World Solar Challenge in Australië had gewonnen. Slimme gasten, geboren in de V.S., Libanon, Curaçao en België. Met deels Nederlandse roots. Multiculti succes in optima forma.

Innovatie? Afrondend: Ja dus, het kan dus zelfs in Nederland. Maar wees voorbereid op vele vragen en weerstanden. Daar zullen nog vele rapporten over geschreven worden, vrees ik.