De generatiekloof: generatiemanagement in internationaal perspectief

Een van de grootste toekomstige uitdagingen voor topmanagement blijkt volgens de Harvard Business Review het managen van Millennials te zijn (issue nov. 2016). Niet verwonderlijk dus dat generatiemanagement al enige tijd tot de populairste managementonderwerpen behoort, ook gezien de vele grootschalige veranderingen in onze maatschappij die elkaar in hoog tempo opvolgen. Het is voor de oudere generaties als babyboomers, geboren vlak na de oorlog, en generatie X, geboren in de jaren zestig, behoorlijk lastig alle ontwikkelingen op internet en social media gebied bij te kunnen benen. Voor de jongere generaties, zoals Generatie Y en Z, geldt weer dat het voor hen moeilijk is de stevig gebarricadeerde carrière-bastions van de oudere generaties te slechten. Nog steeds worden de sleutelposities in het bedrijfsleven en bij de overheid voor een groot deel ingenomen door de generatie babyboomers die in de periode 1945-1964 zijn geboren.

Generaties begrijpen en herkennen is van belang omdat we beseffen dat oude en nieuwe generaties binnen organisaties kunnen botsen terwijl juist de samenwerking tussen de beide verschillende denk- en werkstijlen effectief zou kunnen zijn. Samenwerken tussen diverse generaties blijkt echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Veel gehoorde opmerkingen tijdens mijn lezingen over dit onderwerp zijn ‘de ouderen snappen er niets van, ze doen niets met social media’ en ‘de jongeren van nu nemen geen verantwoordelijkheid, zijn oppervlakkig en willen aangestuurd worden terwijl ik juist wil dat ze zelfstandig verantwoording nemen.’ Kortom, er is (veel) werk aan de winkel om de gapende kloof tussen de diverse generaties te kunnen overbruggen. Er zijn genoeg voorbeelden waar de ene generatie de andere hardhandig de organisatie uitwerkte. Dat leidt over het algemeen tot groepsdenken, weinig innovatie en in ieder geval weinig tegenspraak.

Voor wie denkt dat we juist in ons tijdsgewricht veel last van hebben van onoverbrugbare leeftijds- en generatieverschillen, die heeft het mis. Veel veranderd is er namelijk niet, want ik kwam onlangs notulen van een vergadering uit 1936 tegen die mijn grootvader had. Hij was in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw aannemer en tevens penningmeester van de Katholieke Amsterdamse Aannemers- en Patroonbond. Op een opmerking van een mede bestuurder dat de jongeren van nu (lees: 1936!) niets meer kunnen en nauwelijks nog een hamer in de hand kunnen houden, antwoord mijn grootvader, die zelf ooit leerling timmerman was geweest: ‘We moeten de jeugd helpen bij de eerste stappen in het vak. Misschien hebben ze eigen ideeën over hoe het werk moet worden uitgevoerd, dat hoeft niet slecht te zijn. We kunnen het beter hebben over een leerlingstelsel dan dat we zo negatief over hen zijn’. Ik denk dat zijn mening sterk was ingegeven door zijn eigen ervaringen als jonge timmerman!

Laten we echter eerst kijken naar wat een generatie precies is, hoe definieer nu eigenlijk een generatie? Tijdens mijn onderzoek kwam ik vele tientallen beschrijvingen en benamingen van (sub-)generaties tegen (zie tabel 1). Dat lijkt wat veel, zeker als we het alleen over Nederland na de oorlog hebben. Laten we dus eerst bezien hoe we de zaken wat scherper kunnen krijgen. Het idee van het definiëren van generaties is afkomstig van de Duits Hongaarse socioloog Karl Mannheim, die in 1928 zijn baanbrekende werk ‘Das Problem der Generationen’ publiceerde. Hij gaf hierin aan dat om een generatie te definiëren meer nodig is dan alleen het feit dat men in dezelfde tijd is geboren. Er dient sprake te zijn van verstorende culturele situaties en ontwikkelingen. Willen we over generaties spreken dan hebben we het over leef)tijdgenoten die met elkaar zijn verbonden door een vergelijkbare opvoeding, beleving van de omringende cultuur en een gedeelde collectieve mentale, emotionele en fysieke ontwikkeling[1]. Dit valt het best uit te leggen aan de hand van de generatie babyboomers, de meest beschreven generatie in de geschiedenis en een die inmiddels bijna de hele levenscyclus heeft doorlopen.

Tabel 1: Selectie van wereldwijd gedefinieerde generaties

De babyboomers zijn geboren direct na de Tweede Wereldoorlog, dus vanaf 1945. In Amerika wordt de generatie gedefinieerd tot en met 1955, in Europa soms tot 1964. Dit geeft al aan dat men voorzichtig moet zijn eigenschappen van generaties op personen te plakken uit een andere culturele achtergronden. De babyboomers werden geboren in een periode van wederopbouw en is de eerste generatie voor wie televisie, koelkasten, telefoon en auto zowel beschikbaar als bereikbaar was. In het werkzame leven worden zij gekenmerkt door het feit dat ze nog steeds op sleutelposities zitten, vaak zoeken naar commitment voordat ze tot actie overgaan, een vergadercultuur in stand houden en organisaties vaak politiek aansturen. Begrippen als visie, status en structureren zijn in hoge mate op deze generatie van toepassing. Zo kunnen we alle generaties nader uitwerken en in tabel 2 geef ik een aantal korte omschrijvingen van de meest bekende generaties. Het spreekt voor zich dat een stevige verdieping in de materie noodzakelijk is voordat men hier consequenties aan kan en mag verbinden.

Een van de eerste zaken die opvalt als we het over generatie-management hebben is dat we ons vaak beperken tot generatiedefinities die zijn ingegeven door ons eigen westerse of Amerikaanse blikveld. Terwijl we inmiddels in Nederland inwoners hebben uit bijna 200 landen, er door onze talrijke multinationals wereldwijd gewerkt wordt en veel organisaties inmiddels zijn samengesteld uit multiculturele teams met leden afkomstig uit alle hoeken van de wereld. Dan is praten over generatie X of Y vreemd, want zoals aangegeven, een generatie wordt niet alleen gedefinieerd doordat men in dezelfde periode is geboren, men moet ook eenzelfde culturele invloed hebben ondergaan die als ‘verstorend’ of ‘disruptief’ wordt ervaren. Denk bijvoorbeeld aan voormalig Oost-Duitsers die de val van de muur in 1989 op jonge leeftijd bewust hebben meegemaakt. Zou dat niet veeleer hun generatie definiëren dan de knip die wij kunstmatig maken en waarvan wij denken dat iedereen daartoe behoort? De vraag stellen lijkt hem te beantwoorden. Er speelt dus (veel) meer in de wereld dan de indeling die geheel en al afkomstig is uit de Angelsaksische of Nederlandstalige managementliteratuur, zeker in grotere multinationals of internationaal opererende organisaties. Zo sprak ik een eigenaresse van een online onderwijsinstelling die zich richtte op het ontwikkelen van Apps voor I-pods e.d.. In haar relatief kleine bedrijf met ongeveer 50 FTE werkten liefst dertig verschillende nationaliteiten. Wie deze medewerkers denkt in te kunnen delen in een eenvoudig uit drie delen bestaande wereld, te weten Generatie X, Y en Z, komt snel bedrogen uit. Daarom ben ik van mening dat wij ons bij generatiemanagement, en zeker als we hier iets mee willen op internationaal teamniveau, op de beantwoording van vijf vragen dienen te richten.

• Over wie hebben we het?
• Wanneer is deze persoon geboren?
• Waar is de persoon geboren en opgegroeid?
• Tot welke regionaal gedefinieerde generatie behoort deze persoon?
• Wat zijn de eigenschappen die bij deze generatie passen en zien wij dit terug in de persoon?

[1] Zie: Bontekoning, Aart.

Wordt vervolgd.......

Dit is deel 1 van een kleine serie over generatiemanagement, afgeleid uit het hoofdstuk De generatiekloof uit mijn boek 'Het dodo- effect, over gedragsverandering in organisaties'. Meer info over dit boek kan je hier vinden:

Bestelinformatie: isbn 97890244038514 | 184 pagina’s | paperback en gratis-e-book| € 20,00. Verkrijgbaar via Managementboek.nl, Businezz.nl alsmede via Boekhandel Jimmink online, Het Martyrium Amsterdam, Van Stockum Den Haag en te bestellen in alle boekhandels in Nederland.