Geluk is meetbaar

Het was tot voor zo'n 10 jaar geleden een doodzonde om je als econoom bezig te houden met zoiets basaals als geluk. Economen moesten zich richten op welvaart, niet op welzijn. Het is mij tijdens mijn economiestudie nog flink ingepeperd. Economie moest verklaren waarom mensen keuzes maakten, maar geen oordeel vellen over de keuzes zelf. Economie was geen wetenschap die vragen over geluk, 'wellness' of de 'quality of life' moest beantwoorden. Dat lijkt nu te veranderen. Meer welvaart heeft er de laatste tien jaar niet voor gezorgd dat mensen zich beter of gelukkiger zijn gaan voelen. En dus is de tijd aangebroken voor economen om zich ook met het geluksvraagstuk bezig te gaan houden. In 'The Economist' (dubbelnummer 23 dec - 5 jan) stonden hierover boeiende artikelen. Een korte weergave. (boekcover: auteur Maarten C. Berg)

Als de spreekbuis van het Europese kapitalisme 'The Economist' plots een coverartikel plaatst over de rol van economen bij het meten van geluk, dan is of de redactie gek geworden of sprake van een serieuze trend. Ik houd het op het laatste. Al sinds een jaar of vijf, zes is bijna ongemerkt een opmars te zien geweest van economen die zich met het geluksvraagstuk bezig zijn gaan houden. Iets waar psychologen en agogen tot voor kort het monopolie leken te hebben. Nu veroveren economen stormenderhand de 'geluksmarkt'.

Sinds de millenniumwisseling heeft de wereldeconomie een groei gekend van gemiddeld 3,2% per jaar. Een cijfer dat zelfs in de jaren '50 en '60 niet werd gehaald. Toch zijn de bewoners uit de rijkste landen, zoals Amerika en Japan, gemiddeld niet gelukkiger geworden. Zelfs David Cameron, leider van de Engelse Conservatieven, een van de meest kapitalistische bolwerken in Europa, spreekt momenteel liever over groei van de General Well-Being dan over groei van het Bruto National Produkt. Dat wordt mede voortgebracht of veroorzaakt door de negatieve bijeffecten van het kapitalisme, zoals het veelvoorkomende overwerkt zijn (burn-out) in Amerika en Japan, de scheve inkomensverhoudingen en andere aspecten van groei en welvaart (vervuiling, broeikaseffect, et cetera). Aspecten waar de traditionele economie tot op heden geen antwoord op heeft weten te vinden.

Economie heeft nooit de pretentie gehad het menselijk handelen te willen bestuderen. Het ging altijd om de keuzes die gemaakt werden, nooit om de gevoelens of het plezier die die keuzes opleverden. Dat gaat veranderen. En dat betekent...dat er gemeten gaat worden. Want daaraan houden economen natuurlijk wel vast: meten is weten. Zelfs over smaak mogen economen nu gaan twisten. En wie mijn eerdere exposé over Freakonomics heeft gelezen, weet dat er geen grenzen zijn aan wat de nieuwe econoom mag gaan registreren en analyseren. Zo verraad het oog of mensen daadwerkelijk gelukkig zijn, ze schijnen namelijk te 'lachen' met hun ogen (voor de liefhebber: samentrekking van de orbicularis oculi gezichtsspieren). En hoe kunnen we het simpelst geluk meten? Met de vergelijking: goede gevoelen minus slechte gevoelens.

Het lijkt erop dat economen met de 'overwinning' van het markt-kapitalisme over het communisme en andere maatschappelijke experimenten, op zoek zijn gegaan naar hun eigen geluk. Economie tenslotte, werd al in de negentiende eeuw een 'niet-vrolijke wetenschap' genoemd.

Hoe meet u uw eigen geluk? Wat zou u liever hebben: een groot huis (8 kamers, 160 M2).....maar wel onder een landingsbaan van Schiphol, of een kleiner huis (4 kamers, 100 M2) in een rustig gebied? Maar wat kiest u als dat rustige gebied betekent dat u dagelijks drie uur in de file moet staan? Blijft uw geluk en plezier in werk dan nog hetzelfde? En uw eerdere keuze? Komt u daar dan op terug? Nieuwe vragen voor economen. Ik kan niet wachten op nieuwe ideeën, theorieën, feiten en vooral cijfers. Zoveel econoom ben ik natuurlijk ook wel weer!