De slimste jongetjes van de klas: de ondergang van Enron

'The smartest guys in the room' over de opkomst en ondergang van het Enron-concern is een must voor iedereen in het zakenleven. De film geeft een ontluisterend beeld van de wijze waarop het bedrijf in problemen kwam en van de mentaliteit van enkele topmanagers. Maar ook de wijze waarop banken en financiers een oogje dichtknepen, terwijl juist zij beter hadden kunnen weten, is verbijsterend. Dat de Enron top tot de intieme vriendenkring van de familie Bush behoorde, maakt het verhaal er niet vrolijker op. Maar de film is wel absoluut verplichte kost voor iedereen die zich bezig houdt met zakendoen, van accountants en adviseurs, van managers tot financiers.

'Enron: The smartest guys in the room' is gebaseerd op het gelijknamige boek, dat zo getrouw mogelijk de ondergang van het Enron bedrijf beschrijft. Het is een verbijsterende geschiedenis van opkomst en ondergang, machtsmisbruik, fraude en menselijk falen. Om op dat laatste terug te komen, het is wel menselijk falen waar de betrokkenen bewust mee bezig zijn geweest. Er hoeft weinig compassie te zijn met hoofdrolspelers als Jeff Skilling en Kenneth Lay.

Neem (de inmiddels overleden) Lay. Terwijl Enron ten ondergaat door zijn schuld en met zijn medeweten, wordt hij in zijn bijzijn verdedigd door zijn advocaat met de woorden: 'Mr. Lay heeft veel geleden, want van zijn vermogen is nog maar $ 20 miljoen over.' Om dat met droge ogen te zeggen, terwijl het bedrijf tegelijkertijd 20.000 mensen op straat zet en de pensioenen en beleggingen van deze mensen heeft weggevaagd, is erg knap.

Dat is ook het bijzondere aan deze documentaire, die je bekijkt alsof het een thriller is. Het laat zien hoe het bedrijf (medewerkers en management!) zoveel mogelijk de grenzen van de wetten en regels tracht op te zoeken, om ze uiteindelijk te overschrijden en te gaan frauderen. Op een gegeven moment legt het bedrijf zelfs de energievoorziening van California van tijd tot tijd stil, om zodoende de prijzen te kunnen opvoeren. Het levert het bedrijf miljardenwinsten op. De belastingbetaler en de kleine verbruiker verliezen daarentegen miljarden.

Stap voor stap laat 'The smartest guys in the room' zien hoe de managers dieper en dieper zinken. Een ontluisterend en ontnuchterend beeld. We zien de openlijke steun van George Bush en Arnold Schwarzenegger voor Enron en haar topmanagers. Totdat de teloorgang begint. Dan geven ze niet thuis. We zien ook dat Enron dubieuze en frauduleuze deals sluit met enkele topbanken, zoals Merrill Lynch. Waarna maar liefst 90 banken in consortia mee gaan in deze deals.

Kortom, uit het Enron schandaal zijn wijze lessen te trekken. De film laat managers zien die zich eerder als verwende rock sterren gedragen dan als verantwoordelijke topfunctionarissen. Die de bekleding van hun nieuwe zakenjet belangrijker vinden dan de juiste financiering van het bedrijf (dit is geen grap!). En het laat ook zien hoe makkelijk de markt kan worden bedrogen. De juiste informatie over de wijze waarop Enron zaken deed lag namelijk open en bloot op tafel. Alleen nam geen enkele analist de moeite dit echt goed te lezen. Goeroe Malcolm Gladwell heeft hierover onlangs een mooi artikel geschreven en ik zal hierop snel terugkomen.

Afrondend: 'Enron, the smartest guys in the room' zou in elke management, juridische en accounting opleiding opgenomen moeten worden als verplichte kost.