De schuld van economen aan de crisis

Economen staan onder druk door de nogal dubieuze rol die een deel van deze beroepsgroep in de crisis heeft gespeeld. Waarom heeft niemand ingegrepen, niemand een keer geroepen dat het fout kon gaan? Uit de film ‘Inside Job’ komt een werkelijk ontluisterend beeld van economen, en dan met name die van de gerenommeerde Harvard Universiteit, naar voren.

‘Inside Job’ is een documentaire in de traditie van Michael Moore, al is die duidelijk meer op zoek naar contrasten en uitersten. In ‘Inside Job’ gaan de makers eerder gestructureerd en met een fileermes langs alle stadia van de huidige krediet-crisis. Op een dusdanig wijze dat je er zelf wel een derde dip aan overhoudt. Het beeld dat achterblijft is namelijk die van totale ontluistering. Hebzucht en zelfverrijking strijden om de voorrang bij direct betrokkenen, terwijl schijnheiligheid en domheid hier niet ver bij achterliggen. Kortom, vrolijk ga je er niet van worden, maar er vallen ook wel wat oogkleppen weg.

Voorbeelden te over in de film van verbijsterend gedrag, hier slechts een selectie. De rol van de rating-agencies bijvoorbeeld, die tijdens de getuigenissen voor de speciale commissie van de krediet-crisis bij herhaling aangeven dat de ratings die zij gaven niets meer zijn dan een ‘mening’ en geen relatie hebben met de waarde van de achterliggende bedrijven of waardepapieren. Duidelijk ingegeven door de advocaten, maar het blijft pathetisch. Of wat te denken van het hoofd van Harvards economische faculteit, die met droge ogen beweert dat hoogleraren die tegen forse betaling adviezen geven aan specifieke instellingen in de financiele sector en deze daarna positief beoordelen echt geen probleem hebben met belangenverstrengeling. Als de interviewer hem daarop het voorbeeld geeft van een medicus die medicijnen moet beoordelen voor de medische sector en hiervoor betaald wordt door die sector, begint hij te hakkelen en stamelen. Of onderzoekers die op basis van hearsay vaststellen dat de Nationale Bank van IJsland goed toezicht hield op de banken en daar tegen betaling positief over schrijven, je broek zakt er bijkans van af.

Interessant is ook de rol van de juristen, die elke komma die wordt uitgesproken vooraf beoordelen en zorg dragen dat niemand van de direct betrokkenen zijn nek te ver uitsteekt. ‘Doe eens normaal man’, waarom heeft niemand dat TOEN geroepen? Zo blijven de schuldigen van de crisis, waarbij ook Alan Greenspan met naam en toenaam wordt genoemd als grote architect van de crisis, allemaal buiten schot. En erger nog, vervullen ze nu belangrijke posten in zowel de financiele wereld als in de regering van president Obama.

http://www.youtube.com/watch?v=FzrBurlJUNk

Vraag blijft, waarom hebben economen niet geroepen dat het fout ging. Probleem is, dat heeft een enkeling wel  degelijk en dat blijkt ook wel uit de film. Alleen, wordt er wel geluisterd naar die kritische eenling? Het antwoord daarop is volmondig NEE. Dat is te zien in de film, maar maak je zelf als econoom ook regelmatig mee. Twee simpele voorbeelden uit mijn eigen leven. Toen ik in 1998 in mijn boek ‘De digitale manager’ aangaf dat de internetsector net zo goed als elke andere sector onderworpen was aan de economische wetten, het gewoon ook ging om de returns en dat de aandelen dus in hoge mate waren overgewaardeerd, werd ik smalend aangekeken en aangesproken: “Gyuri, je bent van de oude stempel, voor internet gelden nieuwe wetten’. Dan kan je blijven roepen, maar wordt je al snel een eenling en outkast. De kritische beschouwing was altijd veruit het minst populaire onderdeel tijdens mijn presentaties over de toekomst van  internet , dat zet je aan het denken. Wie heeft zin een roepende in de woestijn te zijn? Je blijft het aanstippen vanuit de eigen ethiek, maar het wordt nauwelijks gehoord. Men wil succesverhalen horen. Hoe wordt ik zo snel mogelijk en met zo min mogelijk inspanning rijk!

En de Euro dan? Ach, tijdens mijn derde studiejaar op de Universiteit van Amsterdam, dat moet dus in 1985 zijn geweest, volgde ik het vak Internationale Economische Betrekkingen. De hoogleraar vertelde toen al dat een stabiele Europese munt voor alle landen een illusie was, gegeven de grote inflatie- en begrotingsverschillen (en mentaliteit!) tussen de landen en zelfs tussen regio’s, bijvoorbeeld tussen Noord- en Zuid-Italie. Kortom, niets nieuws onder de zon. We wisten het, maar blijkbaar kunnen economen het niet communiceren. Of wordt er gewoonweg slecht geluisterd?

Waarom dergelijke kennis niet aankomt? Dat is voer voor een vervolg op dit artikel.