Hij hekelt het vaak gemakzuchtige gedrag van managers. Die willen alles vervatten in regels om het daardoor makkelijk te hebben. Daarvoor word je volgens hem niet betaald. Je moet het moeilijk hebben, dat levert uiteindelijk veel meer op, zoals creativiteit, vernieuwing, innovatie, flexibiliteit. Dat is de reden waarom hij vooral in gestoorde mensen c.q. managers gelooft. Die brengen in zijn ogen vernieuwend en excellent gedrag voort. Alleen dode vissen gaan tenslotte altijd met de stroom mee. Tegelijkertijd gebruiken we dus liever externe goeroes en managementauteurs om het belang van afwijkende meningen binnen organisaties ondubbelzinnig te benadrukken.

Houdbaarheidsdatum

Dit geeft direct aan hoe precair de positie van hofnarren is. We beseffen de noodzaak van zijn rol, we snappen de, logica van zijn aanwezigheid maar als we er zelf mee worden geconfronteerd, vinden we het maar al te vaak lastig en vervelend. Tegenspraak vinden we belangrijk, totdat we ermee worden geconfronteerd. Kritiek komt op veel managers tenslotte snel over als aantasting van hun persoonlijke status en integriteit. Het is weinigen gegeven continu met een criticaster te worden geconfronteerd en dit als een positief gegeven te zien.

Zo makkelijk is het dus niet om ‘het’ te maken met anders denken. Als je anders wilt denken, ga dan lekker voor jezelf beginnen. En dat is precies wat je ziet gebeuren. Veel andersdenkenden vertrekken, als ze er niet al uitgewerkt zijn door de ‘heersende mening’.

Happy

Hoe bescherm en koester je afwijkende meningen en gedachten binnen organisaties? Zorg binnen de organisatie voor een veilig platform voor de hofnar of andersdenkenden. Dit kan een plek zijn, maar ook een tijdstip of een project waar de energie van de andersdenkenden een vrijplaats heeft. In een steeds groter aantal organisaties wordt op vrijdagmiddag de mogelijkheid geboden eigen ideeën en plannen uit te werken. Deze moeten wel een verband hebben met de doelstellingen van de organisatie, maar verder is men vrij ze naar eigen inzicht uit te werken.

Afwijkend gedrag kan als altijd ook extern worden ingehuurd en een vaste plek worden gegeven bij specifieke ontwikkelingen in de organisatie. Bedrijven in Silicon Valley huren met enige regelmaat popartiesten, filmmakers, kunstenaars en ontwerpers in om in contact te blijven met trends en de ‘jeugdcultuur’. Denk aan Lady Gaga, en Pharrell Willams (‘Happy’).

De essentie van zijn anders denken en afwijkend gedrag moet echter altijd zijn dat het concreet en positief bijdraagt aan de toekomst van de organisatie. Dat dit geen eenvoudige opgave is omdat het vaak op weerstand stuit, blijkt uit de woorden van Albert Einstein: ‘Grote geesten hebben altijd gewelddadige tegenstand gekend van middelmatige geesten.’

De hofnar: do’s en don’ts

Een hofnar is de verpersoonlijking van tegenspraak binnen de organisatie. Hierdoor is hij uitstekend geschikt om tegenwicht te bieden aan (aankomende) zonnekoningen, groepsdenken en conformisme. Humor en storytelling zijn belangrijke middelen om onwelgevallige boodschappen beter te doen ‘landen’.

De hofnar moet beschikken over lef en de vaardigheid om precies langs de grenzen van het toelaatbare te kunnen lopen. Hij heeft helder inzicht in waar de organisatie behoefte aan heeft en weet zich te richten op datgene wat cruciaal is voor de organisatie en de medewerkers. Hij kiest de juiste momenten en methoden om de boodschap over te brengen. ·

Beschouw een hofnar niet alleen maar als een zegen voor de organisatie. Het feit dat er blijkbaar nog maar één persoon is die tegenspraak durft te geven, zegt alles over de bestaande managementcultuur van de organisatie. Een hofnar is een teken dat tegenspraak en andere meningen nauwelijks worden geduld. ·

Te veel hofnarren binnen een organisatie(onderdeel) leidt tot anarchie en chaos. Er is binnen organisaties slechts beperkt ruimte voor hofnarren en andersdenkenden. ·

Laat als top de hofnar niet te snel vallen. Dat is een signaal aan de medewerkers: hier is geen plaats (meer) voor tegenspraak.

Als de uitspraken van een hofnar niet een beetje pijn doen, hebben ze weinig waarde.

Dit is het tweede deel van een tweeluik over de Hofnar. Het verhaal is ontleend aan een hoofdstuk uit het onderdeel De Hofhouding, die verder bestaat uit De Zonnekoning, De Klokkenluider, De Roofridders en De Frontsoldaten uit het boek Het dodo-effect. Je kan dit boek via deze link, en via bijna alle online en offline kanalen bestellen, Zo ook mijn onlangs verschenen boek Het labyrint van de ziel.