Freakonomics - boekrecensie

Het vorig jaar verschenen boek 'Freakonomics' zorgde voor een klein revolutietje in economen-land. Een brutale nieuwkomer in economen-land genaamd Steven D. Levitt durfde vragen te stellen die 'normale' economen niet stelden. Tezamen met journalist Stephen J. Dubner schreef hij een boek met antwoorden op vragen als: is een zwembad in de tuin voor kinderen gevaarlijker dan een vuurwapen? Of, wat hebben schoolmeesters met sumo-worstelaars en de Ku Klux Klan met vastgoedmakelaars gemeen? Spraakmakend en leesbaar, zeker. Maar hoe goed is auteur Levitt nu werkelijk? Zal hij de economen-wereld gaan veranderen?

Toegegeven, leesbare literatuur van economen is even zeldzaam als kamelen op Groenland. Levitt en Dubner zijn er in geslaagd een ook voor niet-economen leesbaar en onderhoudend boek te schrijven. Dat zal achteraf bezien de grootste waarde van

'Freakonomics' blijken te zijn. Het laat zowel economen als niet-economen zien dat economie geen saai, maar juist een zeer oorspronkelijke wetenschap kan zijn die belangrijke en onbelangrijke vragen kan beantwoorden over de levens van mensen zoals u en ik. Daarvoor verdienen beide auteurs hulde.

Het boek geeft in een groot aantal alledaagse voorbeelden aan, op welke wijze de economische wetenschap behulpzaam kan zijn. Zoals bij het opsporen van frauderende schoolmeesters die toetsresultaten van leerlingen in het geheim verbeteren. Ook ontdekte Levitt dat sumoworstelaars op een bepaalde manier de kluit belazerden om meer geld te verdienen alsmede de manier waarop organisaties als drugsdealers, de Ku Klux Klan of vastgoedmakelaars functioneren. Deels is daarbij sprake van makkelijk scoren. Zodra je een legitieme groep mensen, of dit nu schoolmeesters, vastgoedhandelaren, politici of religieuzen zijn, vergelijkt met groepen als de Ku Klux Klan, lijkt succes verzekert. Ook U en ik kunnen binnen drie minuten vergelijkbare verbanden bedenken en dan zorgen dat de uitkomsten wel ergens gelijken.

Maar de Nederlandse editie heeft meer punten waarop stevige kritiek mag komen. Zo maakt het boek veelvuldig gebruik van een zeer positief verhaal over Levitt uit de New York Times. Elk hoofdstuk begint met een lang (soms bijna 2 pagina's) en uiterst positief citaat over Levitt uit de NYT van 3 augustus 2003. En wie blijkt voor deze krant te schrijven? ...Precies, co-auteur Stephan J. Dubner. Natuurlijk, iedereen die weleens een boek heeft geschreven maakt gebruik van positieve citaten om zijn of haar boek te promoten, maar Levitt en Dubner gaan hier wel heel erg ver in. Te ver, naar mijn smaak. Het is te hopen dat de oorzaak bij Nederlandse uitgeverij De Bezige Bij ligt. Deze uitgeverij had tenslotte ook al problemen het Engelse 'comparing apples and oranges' (vgl. het Nederlandse appels met peren vergelijken) in een aangepaste cover te gieten.

Ook op andere punten is de genialiteit van vooral Levitt nog niet zo zeker. De vragen die hij stelt zijn zonder twijfel leuk en zouden mensen over de streep kunnen halen om economie te kunnen gaan studeren. Een studie die volgens hem wel de juiste technieken, maar niet de goede (althans, geen interessante) vragen stelt. Maar hij maakt veelvuldig gebruik van data die met zeer veel moeite door derden is verzameld (vb. een onderzoeker loopt jarenlang in de zwaarste drugscene rond om info te verkrijgen!) en die hij niet meer dan recycled. Niets mis mee, maar zijn eigen werk als econoom komt hierbij toch wat in de schaduw te staan.

Het feit dat Levitt naar interessante vragen zoekt en hierbij de als bekend saaie economische methoden gebruikt, is voor mij, zelf tenslotte ook econoom, het meeste aansprekend. Ik voel zelfs wat verwantschap, zoals bij mijn werk met betrekking tot het voetbal en strafschoppen. Leve de Homo Statisticus!

Jammer is echter ook dat hij in een epiloog al zijn onderzoek weer onderuit lijkt te halen met het aankaarten van twee incidenten: hij beschrijft de jeugd van twee jongeren, waarvan de een een gelukkige en de ander een miserabele jeugd heeft gehad. De man met de gelukkige jeugd wordt de meest gezochte misdadiger van de VS, de Unabomber. De man met de miserabele jeugd wordt een gerespecteerd onderzoeker. Ik moest bij dit voorbeeld meteen denken aan mensen die goedpraten dat ze roken met de zin: 'Ik had een grootvader die elke dag als een schoorsteen sigaren rookte, en die is 93 geworden.' Dat heeft niets meer met wetenschap en zeker niet met economie te maken.

Kortom, 'Freakonomics' is een typisch Amerikaans produkt. De auteurs hebben veel in hun mars, maar het wordt opgeklopt tot immense proporties en de hagiografie wordt niet geschuwd. 'Freakonomics' kan ertoe bijdragen dat de economische wetenschap nieuwe onderzoeksgebieden serieuzer gaat oppakken en meer fun geeft aan aspirant-studenten. Daar zit gelukkig wel grote winst.

1minutemanager score: