Ballast-Nedam en de frauderende bestuurder

Een bestuurder van een groot bouwbedrijf die jarenlang kan frauderen, stelen, liegen en bedriegen en er uiteindelijk € 45,-- miljoen aan overhoudt. Je denkt dat dit alleen in bananenrepublieken kan, maar het blijkt bij Ballast-Nedam (BN) jarenlang onopgemerkt te zijn voorgekomen. De nu 67 jarige en volgens eigen zeggen diepgelovige Peter F. is, drie jaar na zijn pensionering, ontmaskert als oplichter. Overigens zonder dat BN hier door eigen controles achter is gekomen. Kanttekeningen bij deze zaak en enkele mogelijke lessen voor de toekomst.In diverse media, waaronder de Telegraaf, was het verhaal van Peter F. zaterdag voorpaginanieuws. De bestuurder had jarenlang gefraudeerd, steekpenningen aangenomen en stukken vervalst. Alles ongemerkt tot na zijn pensioen. Bij BN werd slechts actie ondernomen na een tip van een inspecteur van de Belastingdienst, die onregelmatigheden bij een van de verdachte BV's van F. of zijn externe kompaan Ton de G. ontdekte.

F. stond bekend als een diepgelovig mens, iets dat hij op gepaste momenten duidelijk liet blijken. Volgens de onderzoekers van advocatenkantoor Stibbe was het F. die zich als een personificatie van de heersende normen en waarden voortbewoog. Blijkbaar alleen op basis daarvan schonken velen F. hun vertrouwen. Over de Code Tabaksblat stelde F. in het Arnhems Business Magazine ooit: 'Ik denk niet dat er een code bestaat die een integere man kan maken. Integriteit, betrouwbaarheid, eerlijkheid en fatsoen zitten in de genen van de bestuurder en de onderneming. dat kun je niet afdwingen met zo'n betuttelende code.' Het lijkt erop alsof F. de Code Tabaksblat als spiegel van zijn eigen ziel zag.

Voor Ballast Nedam is de nieuwe affaire slecht nieuws. Enkele jaren geleden zette het bedrijf € 18 miljoen opzij voor boetes in het kader van de bouwfraude affaire, wegens illegale prijsafspraken bij aanbestedingen. Nu is het bedrijf geflest door een eigen bestuurder, die per afgenomen ton beton twee kwartjes op de eigen rekening liet storten, de bruidsjurk van zijn dochter liet betalen door het bedrijf, steekpenningen aannam en bedrijven overnam tegen te hoge bedragen om de verschillen in eigen zak te steken. En dat terwijl de interne inkoopprocedures en codes toch zo mooi op de website van BN staan, regel 1 en 2 luiden:

"- in ons handelen streven we transparantie na door het doen van een inzichtelijk selectie- en contracteringsproces. Het intern en extern communiceren hierover en intern delen van kennis is van wezenlijk belang voor ons succes.
-het inkopen gebeurt door gekwalificeerd personeel, volgens vastgestelde procedures, met behulp van daarvoor ontwikkelde systemen en bij door BN geaccrediteerde leveranciers."

Mooie woorden, maar wat kunnen wij nu naar mijn mening leren uit dit alles?

a) papier is geduldig, zeker als het om ethische en integriteit kwesties gaat.
b) vertrouwen is mooi, controle is beter.
c) kan één man alleen dit alles zo maar voor elkaar krijgen? Is er dan geen interne controle die kan waarborgen dat ook de diepgelovige directeur nog wordt gecontroleerd? Of durft men niet meer tegen de baas in te gaan?
d) is de mentaliteit in de bouw echt zo verziekt (geweest?), dat het handelen van F. als normaal werd gezien? De leverancier van het te dure cement betaalde tenslotte de 'bonus' jarenlang aan de directeur, blijkbaar zonder mokken. Ook andere leveranciers en contacten leverden 'diensten' die frauduleus waren, zonder dit ooit te melden.
e) heeft er nog iemand overzicht in complexe contractuele en financiële vraagstukken? Wie ziet of contracten worden nageleefd, of documenten wel kloppen? Ziet de bedrijfsjurist wel de (financiële) afloop van contracten die worden gesloten, en omgekeerd, ziet de financiële afdeling wel de link tussen de binnenkomende gelden en de gesloten contracten? Is een meer generalistische blik niet van belang i.p.v specialistische blik, waardoor meer een overview over het dagelijkse reilen en zeilen wordt verkregen?
f) de uitspraak van F. over integriteit is tekenend. Vraag is echter, hoe heeft deze man het tot topman van een gerenommeerd bouwbedrijf kunnen schoppen? Blijkbaar is blabla nog steeds een sterk carrière bevorderende techniek.
g) er is nog heel veel werk aan de winkel in de bouwwereld om deze zuiver op de graat te krijgen, zoveel is duidelijk. De checks and balances systemen lijken in deze sector nog onderontwikkeld te zijn.

Het handelen van F. geeft een ontluisterend beeld van een diep gevallen topmanager, die jarenlang de kluit heeft belazerd. Vergelijkbare verhalen over topmanagers duiken overigens ook in het buitenland op, van België tot en met Engeland en de V.S.. Het zijn gelukkig uitzonderingsgevallen. Ook topmanagers is natuurlijk niets menselijks vreemd. Het bedroeft soms echter wel, dat hoog betaalde bestuurders/medewerkers dergelijke grote sommen schijnbaar onbestraft weten weg te slepen. Het zou mij daarom niets verbazen als dit niet het laatste slechte nieuws van dit jaar uit de bouwwereld is. Tijd voor voormalig machtig(st)e man van Nederland Elco Brinkman, voorman van bouwend Nederland, om eens flink schoon schip te gaan maken.